Sinh ra từ làng

Haizz, còn đâu cái thời người với người sống vì tình vì nghĩa, bây giờ thì xô bồ, bon chen, đến người trong nhà còn tính toán, hại nhau.
Nói chung xã hội phát triển, người ta ko còn lo về việc ăn no mặc ấm nữa mà dần dần ăn ngon mặc đẹp nhưng cái tình cái nghĩa ngày càng giảm dần. T là t thích kiểu hơi khó 1 chút nhưng sống với nhau chân tình thế là quý hóa lắm rồi.

1069:

Tôi chả biết ông nội. Sinh ra ông mất từ lâu rồi. Chỉ biết ông qua cái ảnh thờ là hình một ông cụ đóng khăn xếp mặt vuông vức, môi mim mím, trán nhiều nếp nhăn chạy song song đều đặn. Mắt nhìn nghiêm nghị .
Tôi hay phải quét bàn thờ mỗi khi quét bằng cái chổi rơm tết kiểu lá dong tôi lại nhìn ảnh ông. Trông ông kho khó gần thế nào ấy. Nhưng qua lời kể của mọi người thì ông nhân từ lắm. Ông là lý trưởng tỉnh bằng, có thẻ bài bằng ngà. Ông còn bốc thuốc bắc, vợ cả có gánh hàng ngoài chợ. Cơ ngơi bề thế. Nhưng là địa chủ kháng chiến lại có con trai trưởng ( bác cả nhà tôi) là liệt sĩ chống Pháp. Nên cải cách ruộng đất không bị đấu tố. Chỉ bị cắt bớt ruộng đất và nhà đi thôi. Lý trưởng nhưng ông không ác. Hồi nạn đói bốn lăm. Mỗi lần lên huyện hầu ông hay bảo bà ba nấu cơm nhiều để ông nắm chim chim rồi chia cho người đói ở dọc đường. Nhiều lần chia hết sạch ông phải nhịn đói đi về. Nhà tôi thỉnh thoảng sau này vẫn có khách, những khách lạ hoắc nhưng đến nhận là được ơn cụ giúp hồi trước đến thắp hương tạ ơn cụ. Có cả những ông cán bộ đi com măng ca về. Rồi biếu cả nhà những hộp sữa bột ngon lắm. Đấy đại loại về ông chỉ có thế. Tôi nhớ về ông chủ yếu là vì được ăn cỗ. Ăn cỗ giỗ ông là những lần được ăn ngon hiếm hoi lắm nên tôi nhớ. Vì giỗ ông vào mùa vải. Được ăn vải Thanh Hà vỏ mỏng cùi dầy, hạt nhỏ. Ăn mít dai đường, thứ mít vườn nhà cả múi cả xơ đều vàng óng ứa mật ngọt ấm vào cả đến cuống họng, đến dạ dày. Thứ mít dấm trong thùng trấu thơm inh ỏi xóm ngõ. Thơm cả một quãng đời tuổi thơ. Và cỗ giỗ ngon lắm. Những thứ ngon tốt đều được để dành lại vào giỗ ông. Cặp cá chép dưới ao, cặp gà một trống một mái nuôi từ trước tết . Rồi còn đồ của các cô các chú mang đến góp giỗ nữa. Toàn đồ ngon. Trước ngày giỗ ông các cô chú đã đến nhà hỏi giỗ. Nhà lại đèn thắp sáng trưng các cô, chú hỏi bố tôi để định ngày giỗ, định mở rộng hay hẹp. Số lượng khách mời. Số lượng mâm bát rồi đến thực đơn. Nghe thôi đã thấy ngon. Nhà toàn người nấu nướng khéo. Bố tôi hay kết luận cuộc hỏi giỗ bằng giọng trầm trầm.
- Cơ bản là năm nay khó. Lại phải lo sửa cái sân của khu mộ chi họ không chuột đào. Lo cu Hùng vào đại học trên Hà nội. Nên chước, các cô chú ạ.
Làm bảy mâm. Năm đĩa ba bát. Chước nhưng không được làm úi xùi. Không ông cụ giận. Tráng miệng có mít và vải. Trà móc câu Thái. Tôi nhờ mua được rồi. Chú Thệ chọn vanh thuốc ngon nhất nhé. Loại chua đặc đấy nó hợp vị nước trà. Một nồi trà xanh to ủ rơm nữa. Thống nhất thế nhé.
Bố tôi đã chốt là các cô chú chỉ có dạ. Bố tôi là trưởng nhưng là trưởng thứ. Bác cả là liệt sĩ mất mà chưa có con cái. Thế nên cúng giỗ, việc họ về nhà tôi tất. Căn nhà năm gian và cơ ngơi ông nội để lại. Bố tôi nhường cho chú hai vì có hai vợ. Còn nhà tôi làm nhà ra sát mương nước. Nhưng cũng bề thế rộng rãi. Cúng giỗ đều làm ở nhà tôi.
Việc giỗ tất bật từ hôm trước. Mẹ tôi nào chọn gạo, ngâm đỗ, lạc, ngâm gạo đồ xôi. Sắp xếp rửa bát đũa, chén đĩa. Mượn mâm, mượn thớt, mượn chiếu ở nhà các cô chú, mài dao. Nhờ ông Hẹ đánh lưới quây bằng được cặp cá chép và các loại cá khác. Sống cá vào cái chum ngoài gốc cau ngoài nền giếng. Chúng cứ sùng sục oăm ạp cả đêm ấy.
Sáng hôm sau thì từ tinh mơ sáng các chú thím đã sang cùng mẹ tôi sắp giỗ. Ăn vội lưng cơm cá tạp kho nhát. Rồi ai vào việc ấy. Mùa nóng làm sớm cho mát. Cái bếp nhà không đủ nên. Chú Thệ bao giờ cũng xách cái kiềng bếp sang. Bắc bếp củi. Đun nước uống, hãm trà xanh rồi quấn rơm ủ cả nồi trà xanh cạnh chái nhà. Bao giờ cũng lẩm bẩm.
- trà muốn xanh nước và thơm là phải có cả tý cành và tý hoa. Nhất định phải có miếng gừng già.
Nước sôi đủ đầy các phích Rạng đông thì chú đun nước làm gà. Gà phải làm sớm để ráo lên bàn thờ mới đẹp lúc chặt mới không nát. Mẹ đi chợ lấy giò chả đã đặt trước. Mua quà cho lũ trẻ con. Còn vàng hương và đồ mã đã được mua từ hôm trước. Bố thì chuẩn bị bàn thờ. Lư hương và bộ tam sự được đánh trấu vàng choé. Mặt bàn thờ sạch nhẵn đến mát lạnh. Bố tôi bày hoa quả, rượu lễ, vàng hương đèn nến. Hoa quả của vườn nhà. Chuối xếp thành vòng, cam được gài vào. Cái bàn thờ bỗng chốc ngập màu sắc và mùi vị. Mùi hương vòng làm cho bầu không khí rất trịnh trọng và nghiêm cẩn. Bàn thờ xong xuôi bố ra chỉ đạo việc làm cỗ. Chõ xôi đã bốc khói. Bố chọc lỗ cho thoát hơi cho chín đều và rắc thêm ít muối. Chít thêm tí đất sét vào thành chõ cho kín hơi. Đôi gà làm sạch sẽ mổ moi buộc chéo cánh luộc trong nồi quân dụng. Cá thì rán sau. Đợi chợ về có thịt để lọc mỡ rán cá làm món xào và nấu miến mới rán cá. Cá được chuyển ra chậu to. Sống cá cả đêm đã nhả nhiều nhớt nên giờ cho vào chậu nước mưa con cá rõ từng cái râu, cái vảy.
Làm cỗ giỗ là tuyệt đối tịnh. Không có ưu tiên trẻ em được nêm nếm gì hết. Xôi dỡ ra gạo nếp hương trắng ngà hạt nào ra hạt đấy. Đỗ xanh chấm vàng úp gọn gàng bốc khói thơm dìu dịu. Giò chả thái dầy xếp hai tầng vào đĩa. Chả vỏ vàng, ruột hơi hồng nhìn rõ chỗ độn bì và mỡ miếng giã còn chưa hết. Giò chắc xắt khoang ngọt bằng chằn chặn. Chia sáu đều như cánh hoa. Thêm món lòng gà xào mướp, thịt lợn xào đỗ đũa. Canh khoai sọ, chân giò rau nhút. Canh cá nấu rau bầu, ăn ghém. Canh miến mộc nhĩ nấm hương cho rau răm. Ngon hơn cả cỗ tết. Bọn trẻ thì được sai vặt. Pha mắm, san rượu. Nhặt rau thơm. Hái lá lộc. Bố tôi cẩn thận với mâm cơm cúng lắm. Ông làm với cả sự thành kính với cha của mình.
Tất bật ồn ã, chuyện trò nhưng chỉ lửng buổi là mâm cúng đã xong. Đầy đặn và ngon lành. Đủ năm đĩa ba bát. Đĩa giò trắng ngà, đĩa chả vàng ươm, đĩa gà luộc rắc lá chanh xanh, đĩa cá rán vàng trên phủ lá đinh lăng, đĩa xào thịt đỗ đũa.Cặp cá chép đươc rán vàng ươm. Để chật hai cái đĩa đại. Các thứ các thứ cứ thi nhau mà toả mùi hương thơm ngạt cả mũi. Chảy nước miếng.
Bố tôi khăn Áo chỉnh tề tự tay bưng mâm cúng đặt lên bàn thờ. Thắp hương lầm rầm khấn vái. Rồi lần lượt mọi người vào lễ ông. Không khí trang nghiêm và im lặng lắm. Tiếng giãi quần áo sột soạt nghe cũng rõ. Xong xuôi lại ai việc ấy. Tíu tít chuyện trò, chuyện xưa tích cũ, hát hò đủ cả. Bố tôi tráng ấm pha trà thì khách cũng bắt đầu đến. Toàn họ hàng thân thuộc nhưng ăn mặc tươm tất. Người xách chai rượu, người chùm vải, túi bánh. Đến đặt lên bàn thờ thắp hương rồi ra bàn nước nói chuyện. Tôi hay đứng dựa cột nhà ngậm kẹo mút cho đỡ thèm cỗ. Đợi sai vặt và nghe mọi người kể chuyện về ông nội. Chả biết có đúng hết không nhưng toàn thấy kể khen ông cũng thấy mát mặt. Khách đã đến đông. Bố tôi đã xuống giục sắp mâm nhưng vẫn ngong ngóng ai đó. Và đúng thật. Toe toe tiếng còi xe.
Mọi người lập tức xôn xao.
- bà trẻ về. Mợ tư, dì tư về. Bà tư về.
Bà trẻ đấy. Trắng , mặc Áo hoa xanh thẫm. Tóc vấn cao. Đeo túi xách vàng. Đi ô tô. Bà sang trọng và đẹp đẽ như con công bước vào đám giỗ ông tôi. Vồn vã đáp trả tiếng chào của mọi người. Xoa đầu trẻ con. Bóp vai người lớn. Người bà thơm mùi xà phòng Camay. Bà vào chỗ bố tôi.
- Bác cả giúp tôi sắp lễ.
Anh lái xe đi sau xách theo rượu trong hộp giấy. Thuốc lá Thăng long bao bạc. Bánh hộp. Toàn thứ sang trọng.
Bố tôi trịnh trọng nhận lấy. Rồi sắp ra một mâm riêng để lên ban thờ.
Chả ai nói rõ. Nhưng tôi biết bà Tư là bà vợ thứ tư của ông tôi. Lúc ông mất bà còn trẻ chưa con cái gì. Để tang ông xong bà cả khuyên bà đi lấy chồng. Bà cho bà Tư cả cây vàng làm vốn. Bà ra phố lấy chồng rồi giàu có lắm. Có những chuyện khúc mắc tôi không hóng hớt được. Nhưng giỗ ông là bà về. Bà là người đầu tiên cho tôi ăn kẹo cao su. Cái thứ kẹo dai thơm ngọt. Ăn mãi không hết chỉ nhạt đi. Bà ôm tôi, thơm tóc, thơm má tôi. Dặn đi dặn lại.
- con nhai chán rồi nhả ra nhé. Đừng nuốt con nhé. Đau bụng.
Cái kẹo cao su dính. Ăn chán thì kéo ra chơi. Thật là thích.
Lúc bưng mâm mọi người ăn uống ồn ã, sai, giục, gọi. Chúc tụng. Bố tôi cầm chén đi mời, đi cảm ơn các mâm. Chả thấy ăn gì. Đúng là đói ngày giỗ cha no ba ngày tết. Còn tôi thả sức chén căng diều. Nhiều miếng nhai còn vội. Ăn khẩn trương. Ôi những bữa cỗ giỗ ngon lành.

Bấm để mở rộng...

Đm đọc cái này t lại thấy bồi hồi như thấy mình trong câu chyện. Nhà t thì k đc bề thế và truyền thống như nhà thằng thớt, nhưng ngày xưa hồi t còn bé thì làm đám cỗ, đám giỗ cũng trang nghiêm và đầy đủ lm. Giờ thì khác rồi, phần vì đám cháu chắt như tụi t lớn r, phải đi kiếm ăn tứ xứ, có lúc khó về. Phần nữa thì vì anh em trong gia đình k còn được khăng khít như ngày xưa, đặc biệt là sau khi ông bà t mất đi. Nghĩ mà buồn tụi m ah.

Bà ngoại tôi người nhỏ bé, da ngăm đen, mặt bà đầy những nếp nhăn và chân chim, chạy như những con sóng cát trên khuôn mặt. Nhỏ và gầy thế nhưng bà rất nhanh nhẹn, miệng bỏm bẻm nhai trầu, tay làm mọi việc. Có lẽ tuy già nhưng cái nếp quán xuyến công việc của bà đã thành thói quen. Từ khi bà về với ông ngoại. Bà là thứ tư vì ông ngoại có đến năm bà cơ. Ông là lý trưởng giàu có và quyền thế. Nên bà được bà cả giao trông nom thợ thuyền và thu cả thuế chợ. Nhanh nhẹn tháo vát lắm. Tôi là cháu ngoại lại ở xa. Mỗi lần được về với bà là tôi nhớ như in. Nhớ cái bàn tay ram ráp cứ xoa đầu sờ nắn chân tay tôi, rồi và hít hà vào má mà chửi yêu.

- Cha bố nó. Chân tay gì mà toàn da với xương. Con mẹ nó chăm con kiểu gì để cháu bà còi thế này.

Sang với bà những hôm trời rét được nằm cuộn trong lòng bà trong cái chăn bông cũ hơi cứng, nhưng nằm lâu nó quyện hơi người rất ấm áp và dễ chịu. Sáng sớm bà đã dậy đồ xôi và giết gà. Tôi bị đánh thức là bởi mùi xôi nếp thơm dịu, và mùi thịt gà kho nhát có chút gừng và lá chanh thơm ngào ngạt.

Dụi mắt bò dậy, vệ sinh xong là đã có ngay mâm cơm với đĩa xôi nếp hương, dẻo, hạt nào hạt ấy loáng bóng, bốc khói nghi ngút. Thơm thơm ngòn ngọt dìu dịu bên cạnh đĩa thịt gà rang sâm sấp nước, loang loáng màu váng mỡ, loáng thoáng những sợi lá chanh xanh đậm. Những bữa sáng ngon lành bên bà ngoại in đậm vào trí nhớ của một thằng bé gần tám tuổi là tôi. Và chắc theo tôi đến suốt cuộc đời. Những lần sang với bà tôi quanh quẩn bên bà như một con chó con. Theo bà đi chợ, theo bà ra vườn. Thích nhất là vào vườn chè tươi. Nghịch hoa chè, hái quả chè rồi sang vườn cây ăn quả. Với đủ loại cây trái. Ở chỗ nào làm gì ánh mắt bà đều dõi theo , trông chừng tôi. Luôn miệng chửi yêu và nhắc nhở. Cho tôi cảm giác được yêu thương nhiều lắm. Khi ra về bà hay đứng ở giữa cái cổng tre vòm cong cong. Nhìn theo bố con tôi đi trên con đường xuyên qua cánh đồng. Đi xa lắm quay lại vẫn thấy bóng áo nâu của bà đứng in giữa cái màu xanh ngằn ngặt của rặng tre. Cái khăn buộc mỏ quạ, cái dáng hơi còng.

Có những lần sang thăm bà, bà hay chỉ vào mấy súc gỗ để dưới hộc bàn thờ.

- Gỗ làm quan tài của bà đấy. Sau này bà chết bà sẽ vào nằm trong ấy.

Tôi túm giật lấy gấu áo bà.

- Không. Cháu không cho bà chết. Cháu vất gỗ ấy đi.

Thế nhưng rồi bà ốm nặng. Lúc tôi sang thăm bà đã yếu lắm. Chỉ với tay nắm lấy tay tôi. Cái nắm nhẹ như sương khói và nước mắt bà ứa ra. Mới tám tuổi và vụng dại. Tôi đâu biết đó là cái nắm tay cuối cùng của bà dành cho tôi. Bàn tay đã từng dúi vào tay tôi những quả trứng luộc nóng hổi. Những cái bánh bỏng rang ngọt ngào và dòn tan. Những cái xoa đầu. Giờ đây đã có hơi của sự lạnh giá và nhẹ như khói sương. Bà ốm có hơn tuần rồi đi. Nhẹ nhàng và thanh thản như ngọn đèn đã cháy hết dầu. Đã làm xong các phận sự với cuộc đời và cháu con.

Đám tang của bà. Người đi đông lắm. Tiếng trống đạo thì thùng, thì thùng to và vang khắp cánh đồng rộng, chạy lan ra cả đến sát bờ sông Hóa. Giữa những tiếng hờ khóc của mọi người. Di ảnh của bà tôi là một cụ bà nhiều nếp nhăn và nếp chân chim nhưng thật là hiền hậu.

Thanh minh năm nay về thăm được mộ bà. Mà sao tôi thấy nhớ bà quá. Bà ngoại ơi.

Mày copy bên voz không ghi nguồn à thằng kia

Ngày xưa tôi rất thích món chạo và nem rơm của bố tôi làm. Chạo là chọn loại thịt thăn lợn tươi ngon chắc và đỏ không ứ nước được chần qua nước sôi cho chín tái sau đó thái nhỏ trộn đều với nước mắm ngon cho dậy mùi rồi vắt rất nhiều nước chanh tươi cho thịt chín mềm bằng nước chanh trộn tỏi giã nhỏ và tiêu bắc giã rối thêm vài miếng khế đập dập vào bóp đều để chừng mười phút rồi ăn cùng các loại lá đinh lăng, húng quế , mùi tàu . Món chạo ngon vì có vị ngọt của thịt thăn vị cay thơm nồng của tiêu bắc vị chua , bùi của chanh và các loại lá ăn kèm. Lá sung có những hạt mụn nhưng rất bùi.lá đinh lăng đắng dìu dịu, lá mùi tàu cưng cứng thơm thơm. Gắp miếng chạo chấm nhẹ vào bát mắm tỏi nhai chầm chậm ăn kèm thêm những đọt rau thơm cảm nhận vị ngọt , chua thanh, bùi , cay nóng hòa quyện vào nhau thật tài tình và quyến rũ ăn đến no mà miệng vẫn thèm. Món ăn này có nhiều tỏi và chanh nên rất tốt cho sức khỏe và có cái loại rau thơm có tác dụng chữa bệnh ăn kèm nên dù có ăn nhiều cũng không lo đau bụng đau bão. Người lớn lại có thêm chén rượu nếp thơm nồng nữa thì vừa ngon vừa yên tâm. Bây giờ thì mọi người ít ăn chạo vì vấn đề vệ sinh có người ăn phải con lợn bị sán thế nên sán làm nổi hạch khắp nơi.
Món nem rơm thì cầu kì hơn thông thường chỉ được làm vào dịp tết có nhiều thịt ngon mới có thịt làm nem rơm. Đầu tiên phải chọn những cọng rơm nếp vàng ươm sạch sẽ tước bỏ đi lớp vỏ ngoài chỉ để lại cái lõi rơm cứng cáp vàng óng như mật ong lại có mùi thơm thơm để làm vỏ nem. Làm nem rơm khá kì công từ việc chọn rơm tách rơm đến giã tỏi chọn thịt. Rơm phải là rơm nếp có thân vàng óng vừa dài vừa thơm không bị mốc bị cong. Tỏi phải chọn củ căng mẩy mọng như mông gái Nam Mỹ. Thịt lợn thăn phải là lợn bánh tẻ có nghĩa là lợn tơ không phải lợn giống hay lợn sề không được to quá hay bé quá chỉ khoảng độ dăm chục cân là vừa. Thịt thăn lau không thái bản dài và mỏng không chần qua nước sôi thái xong xếp ra đĩa cho thoáng rồi rắc tiêu hạt lên tỏi bóc sạch đập nhỏ rồi bóp đều với thịt và tiêu tịnh không cho mắm muối gì sau đó vo thịt thành từng quả nhỏ ước chừng ba bốn lạng một quả bọc lại bằng lá sung rồi xếp những cọng lại buộc tóm phần đầu và phần đuôi nhét quả nem vào giữa lượm rơm . trông quả nem cứ giống như người bụng chửa rồi căng chỉnh cho rơm phủ hết quả nem . mỗi lần làm cũng chỉ chừng dăm ba quả nem như vậy. Xếp lần lượt từng quả nem lên gác chừng một tuần sau là nem thơm lừng lên là ăn được.
Lúc ăn thì hạ quả nem xuống xếp ra điã ăn kèm với chuối xanh, lá mơ cùng các loại rau thơm.Nem để trên dàn bếp hấp thụ nhiệt làm vi sinh vật phát triển làm thịt hơi chua đi mà không mất đi vị ngọt vị đậm đà ăn ngon lạ lùng chấm nem rơm với nước mắm chắt thì thật là không gì ngon bằng miếng thịt thơm dịu hơi thoảng vị chua thỉnh thoảng lại nhai miếng tiêu bắc thơm cay nồng chỉ nghĩ đến đã thấy chảy nước chân răng. Quả thật vậy tôi đã đi quá nhiều những tiệc lớn tiệc bé đủ loại món ngon nhưng vị ngon của món nem rơm do bố tôi làm thì quả là chưa món gì ngon bằng. Lại nói mắm chắt thứ mắm này hầu như không có bán chỉ để đem biếu mắm chắt là thứ mắm người ta không nấu mà dùng một ống nứa chọc vào trong bể chượp mắm để chất mắm tinh túy nhất ngấm qua thành ống nứa nó như một thứ mật vừa thơm vừa sánh . Mắm chắt không mặn lắm nhưng rất sánh có khi sánh như mật ong mở ra là thơm lừng mắm chắt chấm cái gì cũng ngon, một giọt dính vào đâu thì mùi mắm còn vương lại cả ngày.
Mắm chắt chấm với nem rơm chua là tuyệt nhất mắm quyện vào miếng nem ủ mùi thơm vị thanh khiết của mắm chắt vị ngọt, chua, mặn hoà với nhau theo tỉ lệ vàng thấm từ đầu lưỡi đến khoang miệng bốc lên hốc xoang. Ngấm đẫm lan đều nhai miếng nào như muốn ngập ngừng miếng ấy không nỡ nuốt cái cảm giác dễ chịu ấy xuống dạ dày.
Ai đã từng ăn quả thật là khó quên . bây giờ mắm chắt hiếm lắm cả một bể chượp mắm mới cắm có một ống đợi cả tháng trời mới được lưng đốt ống mắm cả một nhà làm mắm dồn dịch lại mới được một chai nên mắm chắt quí lắm hầu như người ta để cho biếu chứ không mấy ai đem bán. Không biết đến bao giờ lại được về quê hái lá lộc làm nem như hồi bố còn sống. Quy luật thời gian sinh lão bệnh tử. Bố tôi đã đi xa lâu lắm rồi. Chỉ còn trong khắc khoải nhớ mong trong vị nem rơm ngọt ngào ngày nào. Chỉ còn trong câu đối chú tôi viết viếng bố.
Anh ơi! Cây lớn đổ rồi còn đâu bóng cả.
Mười vạn dặm tây phương cực lạc.
Tiễn anh sương trắng bạc đầu.

Lại nói về chuyện cỗ ngày trước cỗ ở quê chủ đạo là con lợn. Do mổ lợn để chế biến nên toàn làm từ thịt lợn với công thức cỗ cơ bản là ‘ lòng, nem, xương, luộc’. Lòng lợn thì ruột già làm dồi, ruột non, dạ dày , tim, gan, phèo phổi thì luộc chung rồi xếp đĩa. Những thứ dùng để nhồi lòng là họng dạ, thịt vụn, mỡ vặt băm nhỏ trộn lẫn tiết rau thơm thái nhỏ hành chần rồi nhồi tống vào ruột già cho vào luộc. Món này ngon nhất là lúc vừa luộc xong còn nóng hổi vừa ăn vừa xuýt xoa là ngon nhất. Vị ngọt hơi chát của tiết nó cân bằng cái vị béo ngậy của mỡ vặt, của mỡ vảy tê tê, vị bùi của đỗ rang vị của các loại rau thơm hòa lẫn với nhau sẽ thành một cảm giác rất ấm chân răng và kích thích vị giác ở lưỡi. Nước từ miếng dồi nóng vừa ấm vừa ngọt béo cái vỏ miếng dồi hơi dai để giữ cái vị ngon lưu lâu lại khoang miệng. Không bị cái dạ dày tham lam kéo tuột xuống ngay. Thi thoảng nhai phải miếng rau ngổ, cúc tần hơi đắng hãm vị nhưng lại dậy mùi. Ngon chảy nước miếng.

Ở quê có việc cúng giỗ, hiếu hỉ, ma chay, cưới xin là người ta hay bày vẽ cỗ bàn. Chuyện ăn uống lấy làm quan trọng lắm. Chuyện vui hay chuyện buồn cũng đều mổ lợn làm cỗ, mà ăn uống đến mấy bữa liền. Bữa đầu tiên gọi là bữa áp rạp tức là những người đến dựng chăng bạt làm rạp giúp bắt lợn giết lợn. Cỗ tầm vừa thì huy động tất cả các bàn uống nước của các nhà trong xóm. Ngày ấy nhiều nhà có bàn hình chữ nhật dài tầm mét hai ngang chín mươi phân vài cái ghế đẩu nhà nó có việc sang mượn khiêng về xếp thành hàng. Mượn cả đèn soi cá là cái đèn sắt tây có cái ống dài để chắn gió lùa và cái loa chụp. Hôm nào sang trọng thì có đèn măng sông. Bơm hơi đến mỏi rã tay nhưng mà sáng lắm vừa tỏ a sáng vừa kêu xì xì . Hoặc cái đèn đất. Cho đất đèn vào bầu đèn rồi đổ nước tạo hơi ga rồi châm lửa làm đèn. Cái thời mà ánh sáng cũng là một thứ xa xỉ. Lạ thật.

Cỗ áp rạp cơ bản là phần phụ của con lợn. Con lợn pha ra phần thịt ngon thì làm giò chả, phần làm món xào. Còn áp rạp hay ba đĩa hai bát. Là đĩa tiết canh, đĩa lòng , đĩa thịt thủ luộc bát nước xáo hầm bí xanh. Bát xương khoai sọ. Có nhà cho thành chuối xanh thịt thủ, hay nấu với sắn tàu trộn tiết thừa như nhựa mận. Đầu giờ chiều dựng rạp, bắt lợn chỉ xẩm tối là hòm việc. Người bắc thang, giăng dây, gác rạp. Cái rạp bằng vải màu xanh thẫm chả mấy mà được dựng lên, người đi kẻ lại . Thúc giục gọi nhau. Rõ ra là nhà có đám. Tiếng lợn kêu, tiếng mài dao, xả nước. Tiếng dọn bát, rửa đĩa rất là sống động và hào hứng. Tiếng xua gà, đuổi chó. Tiếng quát giục trẻ con. Rồi đèn được thử được thắp lên. Tíu tít cả. Người đi bắt thịt lợn, người hãm chọc và hãm tiết, người lần rau thơm, làm lòng. Ồn ã hối hả thế nên xẩm tối là nồi lòng lợn bốc hơi thơm phức, lấy cái cành tre tươi chọc vào cái là luồng hơi thơm lựng xì bung ra. Mâm bát lách cách.Rót mắm, hái chanh là việc của bọn trẻ chúng tôi. San gạn rượu vào chai. Sánh ra tí mà rượu thơm nhức mũi. Cỗ làm xong dọn ra trẻ con hay được ăn trước. Một lũ xúm xít vào. Ôm bát thò đũa châu đầu vào . Chí choé lục xục nhưng vui và ngon thế. Nhớ những bữa cỗ áp rạp ấy thật. Trẻ con ít khi được ăn mâm nhôm có khi là cái mâm gỗ cũ. Bày ngập thịt thủ thái rối. Lòng luộc, bát xương cũng đầy ngập lên. Bảy tám đứa mới được một cỗ. Chả có rau thơm hay rượu nút lá chuoi như mâm người lớn. Kệ. Măm đã. Cái khấu đuôi với bong bóng được các chú cho lúc nãy mỗi đứa được miếng đút thỏm cái như Bát Giới nuốt nhân sâm. Chả kịp biết cái tiết vị nó ngon thế nào. Bụng đói. Cỗ ngon. Chén đã.

Cỗ áp rạp vì thế nó ngon hơn hẳn bữa cỗ chính hôm sau. Thịt vừa làm xong còn tươi. Lòng luộc còn nóng hổi. Nước mắm mặn nhưng thơm sánh. Trẻ con không uống rượu nên ra sức gắp, và, nhai, nuốt chỉ tí là đứa nào đứa ấy bóng nhờn môi mép. Bụng no căng. Đứa nào tham ăn chấm mặn còn phải chạy ra bể nước múc nước mưa uống ừng ực. Thoả thuê cái mồm, ấm căng cái bụng. Phải ngồi thở một lúc mới nô nghịch được. Có đứa ăn no quá. Chạy nô buồn nôn phải chạy ra bờ ao nôn. Làm váng mỡ nổi sóng sánh lên các màu cầu vồng trên mặt ao. Hôm sau mới là bữa chính cỗ rồi đến bữa rỡ rạp. nghĩa là tối thiểu là ba bữa còn lại thêm nếm lặt vặt thì không kể.

Cứ tưởng đến cái đận này rồi. Đời sống vật chất, kinh tế ở quê khấm khá hơn rồi. Thì đám xá ở quê, cái sự ăn uống, cỗ bàn nó được lược bớt, giản tiện, phiên phiến đi.
Không.
Nó vẫn thế, mà có phần còn quy mô và nhiêu khê hơn. Thời gian lao động sản xuất thì có thể lược bớt và tinh gọn được. Chứ cái sự ăn uống mà chỉ cần có sự hãm lại là điều ra tiếng vào, xì xầm mà ầm ĩ lên ngay. Mà ở quê ra đường ra ngõ, ra đụng vào chạm nó chỉ quanh quẩn quanh từng ấy con người. Nên cái sĩ diện và cái điều tiếng nó quan trọng lắm. Nó thành cái chủ đề để người ta bàn, người ta nói. Từ cuộc gặp nhau ở đầu bờ ruộng khi thăm lúa, cho đến mấy người đàn bà, ngồi cầu ao băm rau lợn, hay chỗ mấy ông ngồi hút thuốc lào vặt. Câu chuyện và chủ đề miếng ăn và cỗ bàn nó làm đau đầu nhà chủ nào. Vô tình mà có sơ suất hay thiếu sót.
Nào là nhà Lược nó có đám, nhà con cháu đầy đàn thế mà cỗ thì giò thái mỏng, con tôm thì như con tép lỡ, rượu thì nhạt như pha nước lã.
Haizz… .những đám vui vẻ như đám cưới, đám tân gia.. thì cái sự ăn uống quan trọng đã đành. Đằng này đến những đám buồn, buồn như những đám tang người chết trẻ, người uống thuốc diệt cỏ tự tử mà người ta vẫn trọng cái sự ăn uống đến vậy. Nghĩ buồn thật là buồn hơn. Để cho mọi việc khi xong xuôi thì khoản chi cho các bữa cỗ lại thành một món nợ cho gia chủ. Và cái vòng quay trả nợ miệng nhau, không biết đến khi nào mới dừng lại ở quê tôi.
Đám tang ma, người chết vừa đưa về từ bệnh viện, là hội đồng cỗ bàn nhóm họp ngay. Kệ người thân người nhà ồ ồ kêu khóc. Ban cỗ bàn có ngay ban chỉ đạo, chặt cây, chuyển đồ, dây phơi, dựng rạp tức thì.
Gớm thật chỉ hơn tiếng đồng hồ là như có thần đèn. Cả khoảng sân đã được chặt sạch, cây lá lòa xòa rủ xuống. Mít à, chặt. Xoài đang bói quả à, chặt. Cành vú sữa rõ là đẹp à? Chặt. Để lấy mặt bằng dựng rạp. Họ hàng kéo đến. Đàn bà cứ việc than thở khóc lóc, kể lể với người chết. Cứ rũ rượi ra, vật vã ra đi. Đằng này đàn ông thì mồm hô, chân chạy, huỳnh huỵch một lát . Là chậu hoa, cây cảnh, ghế đá được chuyển đi sạch. Là nhà khung bạt được dựng lên, vuông vắn, chằng néo cẩn thận. Đây vào đấy nhanh lắm.
Người quê hay dậy sớm, người chết chuyển từ viện về lúc tờ mờ sáng mà chỉ đển lửng sáng là nhà bạt, bàn ghế đã hòm ngay. Và lúc này là ban hậu cầu bắt đầu khởi động.
Ông trưởng họ với câu than cửa miệng. ;’ Thế mới khổ chứ’ nhưng quen việc thôi rồi, phân công ngay.
- Thế mới khổ chứ. Thằng con nhà Tị lên trại gà nhà cu Bản bắt ngay chục con về, làm tạm đồ ăn trưa nay. Chia sáu mâm cho ông. Ăn dấm ghém thôi. Gà kho, gà luộc, nước luộc nấu canh bí, lòng xào rau muống cho nhanh. Thế mới khổ chứ. Còn các chú chia ra, thuê bếp ga công nghiệp, lấy xong nồi dao thớt. Nhanh. Thế mới khổ chứ. Tôi giao ông Tiếp làm trưởng ban hậu cầu nhé. Mua bán gì qua ông hết. Thế mới khổ chứ.
Ông trưởng ban hậu cầu thì câu đệm cửa miệng là : nghe chửa. Dặn dò ai cái gì ông cũng nghe chửa. Và chẳng dặn ai cái gì ông cũng lẩm bẩm. Nghe chửa. Hình như không nói nghe chửa nó nhạt mồm, nhạt miệng ông hay sao ấy.
Làm gì thì chậm chứ làm cỗ thì quê tôi làm nhanh lắm. Chỉ tí đã thấy tiếng gà quang quác, đã thấy tiếng ném gà ra nong bình bịch. Cơm cắm nồi điện, khoảng vườn rau trước nhà nhanh chóng được ghép cốt pha bằng gỗ. Thành mặt bằng cho ban hậu cầu làm cỗ soạn mâm. Đàn bà con gái thì rửa bát, lau đĩa, nhặt rau thơm, san rượu ra chai. Rửa cốc chén. Mấy cụ già ngồi têm trầu, mấy thằng thanh niên thì dựng lắp giá cỗ, lau mâm…bên nhà gia chủ tiếng hờ tiếng khóc vẫn cứ tí lại ồ ồ lên.
- Hờ mẹ ơi, sao mẹ lại đi thế này. Nhà cao cửa rộng mẹ không ở mẹ lại đi đâu? Mẻ ơi….
Gà làm thì nhanh, chỉ một tí đã yên vị trong nồi quân dụng, bếp ga công nghiệp phun lửa xè xè, tiếng mài dao, tiếng băm bí… chớm hơn mười giờ sáng. Mà ông trưởng họ.
- Thế mới khổ chứ. Ban hậu cầu làm được đấy. Bưng mâm.
Thế là nhất loạt bát đĩa dọn ra, gà chặt bồm bộp, muôi to múc bát tô. Mỗi muôi một bát. Rau xào cũng một xục là một đĩa. Mấy đứa thanh niên đi lại như con thoi bày các thứ ra mâm. Ăn tạm trưa đấy chưa phải cỗ áp rạp đâu.
Quá trưa sau khi đã no nê, mặt mũi đã đỏ tưng bừng, rất nhiều chiếc áo đã được cởi ra, hay có mặc thì cũng xộc xệch, bật cúc. Thì ông trưởng ban hậu cầu mới lè nhè.
- Trưa gà rồi. Đến chiều mai mới liệm bà cụ, và đến sáng hôm sau mới đưa cụ ra đồng. Vị chi là còn ba bữa chính và hai bữa phụ nữa. Để chống ngán. Tối nay sẽ thịt ba con chó. Nghe chửa. Trưởng họ đã giao tôi giờ cứ thế mà thực hiện.
Thế là chè nước, trầu cau , thuốc lá, thuốc lào, mù mịt lên tí. Là lại có đâu đấy phân công. Bắt chó, làm thịt, chế biến. Lại chỉ năm giờ chiều. Lại. Chúng mày, chuẩn bị bưng mâm, nghe chửa.
Chó nhựa mận, chó hấp, xương hầm ăn với bún. Quê tôi nấu thịt chó ngon có tiếng ở cái miền Bắc này. Nhất là món nhựa mận, bí quyết là cho một ít miếng măng tre, thái quân chì vào tạo vị đắng hãm ngấy, và chỉ cho tiết vào khi vừa bắc nồi ra. Đảo thật đều tiết sẽ không bị chín kỹ mà tạo độ rất ngọt. Món dồi thì thì thơm đậm nhờ có lá mơ chó, mơ trắng ấy không phải mơ tía, mơ lông. Và ít lá cúc tần, xương sông băm lẫn với đỗ xanh rang. Miếng dồi rất đậm đà và thơm.
Đấy . Lại chén chú chén anh, lại ngà ngà rồi đến tối muộn. lại bắt đầu : nghe chửa và phân công.
- Đêm nay sẽ làm thịt gà, luộc để sẵn cho khô chuẩn bị cỗ trưa mai. Đêm sẽ làm tạm nồi cháo gà với chân gà luộc cho đội trông rạp và hậu cầu.Nghe chửa. Trưa mai có khách xa về. làm dăm chục mâm nghe chửa.
Sáng hôm sau, chỉ riêng ăn sáng cũng đến hơn sáu chục bát bánh đa với xôi, miến các loại. Sáng ra thịt một con lợn. Một nửa ăn trưa một nửa để bữa chiều.
Khiếp với cường độ ăn cỗ của mọi người quê tôi luôn. Bữa trưa vẫn có gà luộc, sắn om, canh bầu, lòng lợn,xôi ruốc, thịt lợn luộc. Bữa tối thì rực rỡ với lòng lợn, tiết canh.
Đêm trước khi đưa đám mới rực rỡ. Gà hàng vài chục con, chân gà luộc xếp chật mâm, cả đám gà luộc xếp vàng óng trên giá cỗ. Giò treo lủng lẳng, chả vàng ươm. Nồi quân dụng cháo gà to tướng. Ai ăn cứ vục tùy ý. Ngày mai cỗ chính. Có đầy đủ, giò , chả thịt gà, thịt trâu xào rau muống, tôm hấp, canh xương hầm bí, xôi ruốc .
Ông trưởng họ luôn mồm. Thế mới khổ chứ. Tất bật đi lại. Ông trưởng ban hậu cầu cũng tay chỉ, mồm nếm. Nghe chửa, nghe chửa.
Cả một trường ăn uống thỏa thuê. Những khuôn mặt đỏ phừng phừng, những ngực áo phanh ra, với hơi thở rượu nồng nặc. Những lời bình phẩm về cỗ, về món này ngon lắm. Bữa sau phải làm món này, món này cơ…không kể đến cái hóa đơn chủ nhà phải thanh toán sau khi xong việc. Dù nói gì cũng tính cũng nói đến hết bao nhiêu tiền. Luôn miệng tặc lưỡi. Cỗ đám ấy mà. Thế mới khổ chứ. Mọi người nghe chửa?
Chỗ đàn bà ăn len lén tí thôi nhưng cũng như tằm ăn dỗi.Nhanh lắm. Miệng ăn, miệng kể. Thì thầm về chuyện cái chết của bà cụ. Ai cũng ra cái vẻ tôi là người biết rõ, nắm rõ hiểu việc, hiểu chuyện nhất. Rồi chia bôi lấy phần. Đám đấy. buồn đấy mà thấy ai cũng ăn uống thỏa thuê. Về cơ bản người dân quê tôi vẫn tốt và tình cảm nhưng việc ăn uống cỗ bàn ở quê tôi. Đến bao giờ mới được giản tiện đây?

Quê tôi mà mỗi khi có việc đám xá, ăn uống cần thịt lợn, thì người ta thường thịt vào chiều hôm trước. Để sáng hôm sau làm cỗ chính. Còn bữa áp rạp thì hay ăn lòng lợn, tiết canh và các phần phụ của con lợn. Tầm non chiều là mấy chú, bác chuẩn bị làm cỗ. Các chú bắn điếu thuốc lào, rít sòng sọc nhả khói trắng đục, mù mịt lên. Thong thả chiêu ngụm nước trà. Chuẩn bị đòn càn, dây thừng đi bắt lợn. Con lợn vừa được cho ăn xong nằm thở phì phò, choãi hết cả chân ra chỗ cửa chuồng. Thì chú Bách nhảy vào, con lợn nhỏm dậy, lừ lừ thủ thế, rồi đi lượn quanh cái chuồng lợn xây vữa vôi loang lổ, trắng , đen như ám bồ hóng. Nó réo eng éc, mồm ngoác ra, chảy cả dãi. Đi lượn vòng quanh chuồng lẩn tránh. Tránh làm sao được chỉ tí là, chú Bách lừa lừa tóm hai chân sau của con lợn nhấc lên. Con lợn bị chúi xuống, chống hai chân trước xuống chới với, lại càng réo mạnh. Chú Xinh nhảy vào phụ đưa cái thòng lọng dây thừng , thít vào chân con lợn. Thế là có chạy lên mây. Chỉ mấy cái nhoáng nhoáng, quàng dây. Là con lợn đã bị trói lại, treo lủng lẳng trên chiếc đòn càn. Réo eng éc váng cả tai. Kệ. Các chú chả để tâm vào tiếng kêu, mà bàn bạc về độ béo, gầy, và các món sẽ làm.

- Con này béo nhiều mỡ, không làm thịt luộc nữa, om sắn cho đậm miệng mà đỡ ngán.

Chú Xinh bảo thế. Chú Bách tiếp lời ngay.

- Chuẩn đấy, bảo anh cu Cội đi nhổ sắn tàu đi. Nhanh.

Con lợn được lôi ra vật ngửa trên một cái bệ tường rào cạnh bờ ao. Chú Bách, chú Hoàn tháo bớt dây thừng,rồi túm giữ bốn chân mặc cho con lợn vừa quẫy đạp vừa kêu eng éc. Mắt con lợn đỏ khé lên miệng rú liên tục, Chú Xinh múc thau nước giếng, dội nước rửa qua vùng cổ con lợn cho sạch. Rồi chú nhanh nhẹn thọc nhanh con dao bầu thon thon, màu nâu sẫm vào phía dưới cổ họng. Con lợn hộc lên, Chú Xinh vặn bẻ nghiêng con dao, rồi ép vào một bên. Thế là tiết lợn ồng ộc chảy xuống chiếc chậu thau hứng phía dưới. Dưới chậu đã để sẵn ít muối trắng, tiết chảy đến đến đâu, chú cho tay vào ngoáy đều lên đến đấy, cho khỏi hỏng tiết. Chậu tiết sủi bọt lấm tấm, nhát dao rất nghề, nên con lợn chỉ quẫy đạp được một lát, mấy cái giật giật lên là nằm im. Mấy chú lại xúm vào khiêng con lợn ra nền giếng, vứt thịch xuống đấy. Rồi quay tìm rang đỗ xanh tìm lá rau thơm để làm đồ nhồi lòng. Mấy cái bếp than đã được nhóm từ bao giờ, đã đỏ hùng hực, nước sôi được rót ra để hãm chè tươi . Hãm bằng nồi quân dụng ( loại nồi to dùng trong bếp ăn tập thể của quân đội) quây cót rồi ủ rơm lại để giữ nhiệt. Còn nước nóng nữa thì để làm lông lợn. Nước nóng dội vào, dao sắc,cạo sồn sột. Cạo đến đâu lớp da của con lợn, sạch bong trắng bóc đến đấy, thế nên người ta mới có câu ví trắng như lợn cạo.

Pha thịt lợn là cả một nghệ thuật, chú Xinh xả một nhát dao, rạch thẳng từ ức đến tận khấu đuôi con lợn. Thêm mấy nhát bẻ, là con lợn được mở phanh ra. Chú kéo tuồi hết tim, gan, phèo, phổi, múc lại ít tiết đọng gần buồng tim. Trong khi con lợn vẫn còn nóng hôi hổi, và cả nóng do bị dội nước làm lông lúc trước. Cỗ lòng được kéo ra còn lại phần thịt được chú pha một cách gọn gàng và nhanh chóng.

Phần thủ lợn được cắt ra để làm kĩ lại phần lông bị sót ở tai, gáy .Còn phần thịt được tách xương, tách sườn ra thịt thăn, thịt vai, thịt ba chỉ….Những nhát dao cảu chú, thành thục và gọn ghẽ. Chỉ một loáng là con lợn đã xương ra xương, thịt ra thịt. Chú Xinh xếp thịt lợn vào những chiếc nong, chiếc nia lót lá chuối tươi.

Rồi dao đấy, thớt đấy, các chú cứ chí chát, băm thái làm cỗ, soạn mâm. Phần nạc thăn và ngon được cắt thái quân chì, từng miếng vuông vức, rồi chia ra từng mô. Để đám thanh niên lực lưỡng giã giò, chả. Cối đá được xếp thành hàng để hơi nghiêng nghiêng, từng mô thịt được cho vào cối. Là đám thanh niên hai tay, hai chày, ngồi ôm chiếc cối vào lòng vung chày nhịp nhàng, giã nhuyễn. Tiếng thậm thịch của chày cối va chạm vào nhau, càng làm rộn ràng thêm không khí của nhà có đám.

- Con lợn này nhiều mỡ thật, Chắc để thịt luộc ăn sẽ ngấy, trời thì lại nóng oi thế này. Nhanh thiu lắm.

Chú Xinh vừa nói vừa giục.

- Sắn về chưa ? lột vỏ ngâm muối đi.

Mấy đứa trẻ nhỏ và mấy người đàn bà vội vàng chạy ra đám sắn tàu vừa nhổ về. Củ sắn tàu vỏ đỏ au, dài dài, thuôn thuôn, bằng bắp chân trẻ con.Nhưng lúc bóc ra thì lớp thịt trắng tinh, sạch sẽ lắm. Bọn trẻ lột vỏ còn mấy cô, mấy chị thì thái thành miếng, chừng hai đốt ngón tay người lớn. Xong lại bổ đôi miếng sắn, tách cái lõi như rễ tre trong ruột củ sắn ra. Thả vào chậu nước muối loãng. Chỉ loáng là cả đám sắn đã nằm ngoan ngoãn trong chậu. Trắng và đều như nồi đậu phụ chưa rán. Chú Xinh pha những phần thịt nhiều mỡ và cả phần sườn có nhiều mỡ. Thành từng phần. Mấy chú nhồi lòng lợn xong, quay ra chí chát băm chặt. Chú Xinh lấy phần thịt làm xong, cho vào cái nồi quân dụng, đổ ít nước mẻ, mắm tôm, bóp nhào với giềng non thái miếng. Mới chỉ thế thôi mùi bốc thơm lên, đã hấp dẫn lắm. Chú Xinh lại bảo.

- Thái lá hành, vài quả chuối xanh, nhanh.

Các thứ chuẩn bị xong chú Xinh đổ thịt vào cái chảo đại, xào phần thịt mỡ với sườn và cả xương sống của con lợn. Phi thơm với hành, để ra mỡ và cho miếng thịt săn lại. Rồi chú ụp cả đám chuối xanh với ít củ xả vào đảo đều. Mùi thịt xào thơm quyện với mùi mẻ, mắm tôm, mùi riềng non, mùi xả, nhức hết cả mũi.

Thịt chín tới, săn lại thì chú mới vớt sắn tàu cho vào. Sắn bánh tẻ nên nhanh bở lắm. Chỉ tí là chín, nhũn tơi ra. Ngấm và thấm hết nước mỡ béo ngậy. Chú Xinh bắc ra, nồi sắn om bốc khói nghi ngút, thơm nựng. Chú lấy bát tiết lợn, rưới đều rồi nhanh tay đảo. Chỉ nhoáng cái, nồi sắn om đã chuyển sang màu nâu thẫm hấp dẫn y như thịt chó nấu nhựa mận. Chú lại với bát tô lá hành tươi. Rắc vào đảo đều. Những mảnh lá hành chỉ bằng nửa đốt ngón tay vẫn xanh nguyên.

Cỗ áp rạp dọn ra tôi thích nhất món sắn om này. Chuối xanh tiết nhựa chát, hãm độ ngậy của mỡ, Sắn thì ngấm hết nước béo và ngậy từ thịt và sườn. Ăn cứ ngọt thỉu đi. Béo mà không ngấy ngán. Vị tiết mằn mặn, đưa vị. Lá hành tươi thơm hăng hăng, nhai phải miếng sườn sần sật nữa, thì ngây mặt ra mà nhai.Ngon ngấm đến cả lỗ tai.

Món sắn om thành ra lại đắt hàng nhanh hết. Mâm nào nhanh tay ra chỗ chảo vét nốt. Chỗ sắn sát đáy chảo ấy bị hơi cháy, nhưng lại cứng và giòn giòn. Ăn ngon phải biết. Đến tận bây giờ, có dịp về quê ăn cỗ áp rạp tôi cũng vẫn hay hỏi.

- Có sắn tàu om không đấy nhỉ ?

Ngày trước mỡ lợn là thứ thức ăn thượng hạng nhờ có nó mà bữa cơm gia đình trở lên ngon lành và sang trọng. Mỡ lợn được rán để lấy phần nước đóng vào các chai thủy tinh hay âu lọ gì đấy để trữ ăn dần . Mỡ rán ra được cho vào chai canh ki na hoặc chai sáu lăm đóng chặt nút lại. Nhà nào khá giả hơn sẽ cho vào âu hoặc liễn cho vào cái dọng mây treo tít lên trần nhà. Mồm lầm bẩm.

- Chó treo, mèo đậy. Cẩn tắc vô áy náy.

Khi nào cần dùng chị tôi sẽ trịnh trọng tháo nút. Trịnh trọng dùng đũa ngoáy vào chai kéo ra một lượng đủ dùng. Chị gái tôi khều mỡ khéo lắm. Cái miệng chai bé như thế mà chị quyện chiếc đũa một vòng, ép cái đũa vào thành chai lấy ra phần mỡ trắng tinh nguyên hình khối to bằng đến ngón chân cái trẻ em. Còn phần tóp mỡ khi rán ra. Vừa béo ngậy vừa giòn thì để ăn kèm với bánh đa , cùi dừa hay ăn với lá chè tươi. Nếu có cũng chỉ dè sẻn ăn một phần. Phần còn laị để chưng với mắm tôm hay mắm mèn để ăn dần. Bình thường mấy thứ mắm vừa mặn vừa hôi vừa khó nuốt ấy. Có tí tóp mỡ nó nâng đời lên ngay. Như anh zai đang đi wawe chuyển sang đi mẹc ấy. Miếng tóp béo ngậy, vừa giòn vừa bùi sẽ cõng ít mắm trở nên thơm ngon và đưa cơm. Trong cái ma trận mắm mặn mặn hôi hôi, dặm dặm miệng ấy khi ăn cắn phải miếng tóp mỡ. Nó ngậy rực lên như bếp than hồng được quạt thổi lửa lên. Nó làm miếng cơm nó ngọt béo đến ngậm ngùi. Mỡ nước thì để rán hoặc nấu món gì cũng được. Rau xào có tí mỡ nó bóng mướt cọng rau. Hành tỏi phi cũng phải có mỡ. Cứ gọi là điếc mũi, tra tấn dạ dày nhà hàng xóm. Có mỡ sẽ có các món xào nấu, sẽ có món canh ngon. Sẽ có món rán giòn. Cứ có mỡ là béo là ngon. Những cái miệng háu ăn của lũ trẻ gầy trơ xương sườn nhạy cảm với mùi thơm của mỡ rán, vị béo ngậy của tóp . Đi đến đâu cái mũi cũng hấp háy dò dò ngửi ngửi tìm mùi để ăn. Và vớ được nhà nào đang rán cá hay phi hành mỡ là hít lấy hít để. Một lần tôi bị đòn khá đau vì tội nô nghịch xô đổ cả giắc măng dê. Chai mỡ bị lăn ra sân . Cái sân thì lồi lõm. Cái chai lăn lộc cộc lộc cộc rồi va vào lan can vỡ tan. Mỡ chảy và dây bẩn cả ra sân. Thế là đến tôi lại tha hồ sờ mông. Xoa xoa những vết rát, nóng ấm. Mềm mềm, sưng sưng.

Những bữa thiếu thức ăn. Cứ lấy mỡ vùi vào bát cơm nóng cho nó chảy mềm mỡ ra rưới tí mắm vào là ăn tùm tụp. Trâu khát nước không phải đè sừng. Bố tôi hay bảo thế. Mỗi khi vào mâm cơm mà chả có thức ăn. Phụng phịu đòi ăn cơm mỡ.

Trẻ con ngày ấy chả phải cần lấy một tiếng gò tiếng ép. Trẻ con bây giờ sung sướng đầy đủ quá. Thành ra coi việc hưởng những sự đầy đủ, tiện nghi ấy là đương nhiên. Những việc cũ là lỗi thời. Chúng chẳng hiểu để có hôm nay. Những thế hệ đi trước đã phải đi qua những ngày gian khó. Để mà có ý thức có nhận thức xây dựng một tương lai tốt đẹp hơn.

Cứ từ đận qua thanh minh, trời oi oi nồng nồng, trời nóng dần lên. Khí nóng quyện với khí ẩm còn sót lại của mùa xuân. Làm không khí nó cứ đằng đặc, nằng nặng. Đêm đến thì sấm chớp ì ùng, ánh chớp sáng nhoáng lên như lưỡi kiếm chém nhanh vào màn đêm, màn mây đen thẫm, nếu có gió mát thổi đến là mưa. Đêm quê tháng ba nào có mưa rào thì trời mát lạnh. Nếu mưa rào từ chập tối, thì không khí như tấm kính được lau sạch, trong trẻo và mát mẻ, sung sướng và thư thái cái thằng người lắm. Thì tôi với cu Nẫm hay rủ nhau đi soi ếch.

Nó quân chủ lực, chính quy, chuyên nghiệp, nên chuẩn bị nào ắc quy, đèn mỏ đeo trên đầu. Cầm thêm ngọn đòng sáu mũi. Nai nịt gọn gàng như đánh trận, quần chẽn, áo bó như lính đặc công, còn tôi là dân quân, du kích, bộ đội địa phương nên trang phục vớ vẩn thôi. Miễn là quần không lụng thụng quá, để khi đuổi vồ ếch không bị vướng ngã là được. Giỏ, thuổng, miếng xắn mà, với đèn pin thì tôi cầm. Đợi ngớt mưa là lên đường. Mà có hôm thì khoác cả áo mưa là để ra đồng.

Cánh đồng đêm mùa xuân, gió thổi mát đến sởn cả da gà. Đi trên đường cái là tí lại rùng mình. Phải khi lội xuống các chân ruộng màu, với khu đống bãi, đường khó đi hơn thì mới ấm người lên. Chả bù cho lúc buổi trưa nắng oi, ngồi thở không cũng mệt. Ra đồng đêm, cánh đồng như rộng hơn, những gò đống cứ xanh thẫm đen lại, và ngoài tiếng gió mát rười rượi thì còn nghe cả bản hợp ca, giao hưởng của đủ loại côn trùng, tiếng dế rúc ri ri ri.., tiếng chẳng chuộc, chẳng chuộc, chẳng chuộc. Nhát gừng, nhát gừng. Tiếng kèng kẹc cứ kèng kẹc kèng kẹc, đều đặn như giữ nhịp phách. Nhưng chúng tôi lại lọc âm thanh ra để nghe tiếng và tìm tiếng Uồm ộp trầm trầm như tiếng vi ô lông xen trong dàn giao hưởng. Đấy là tiếng ếch. Đúng là ếch chết tại miệng. Nếu nó không gào váng như thế thì thật khó cho chúng tôi biết chỗ mà tìm.

Mùa này là mùa yêu đương của chúng nó. Ếch nó cũng gào váng lên để gọi bạn tình. Qua kỳ ngủ đông.

Ếch nó đói lắm, nhưng xuân đến các loài sâu bọ nở bung ra, kiến, mối, bay đầy và đủ loại thức ăn cho ếch. Chúng ra sức chén, ăn bù, ăn gỡ. các loại côn trùng sâu bọ, béo nẫn nần ra . No cơm thì ấm cật, đêm đến mát giời là thi nhau gào để gọi nhau bắt đôi. Ếch đực thì không có nhà, có xe, có nhiều số trong ngân hàng, ếch cái thì cũng không, bơm mông, nâng ngực, sửa mũi gì. Nên chúng quyến rũ nhau bằng giọng gào. Con nào gào to, gào khỏe là chứng tỏ ta đây có lực. Hãy đến mà chiếm lấy anh đi. Đến mà chiếm lấy em đi.

Thế là thôi xong. Bọn thằng người cứ men theo tiếng kêu mà tìm đến. Chiếu đèn sáng quắc vào. Thế là cu cậu, chị chàng quáng đèn. Đờ ra. Chỉ việc lừa lừa chộp cái bỏ giỏ là xong. Có anh chị đã bắt đôi với nhau. Anh bé choắt choắt nằm úp lên lưng chị đẫy đà, hai cái đùi mập mạp bạnh ra. Bị đèn chiếu có ra sức nhảy thì cũng chả thoát kịp những bàn tay nhanh như quạ cắp gà của chúng tôi. Một thân một mình nhảy trốn còn chả ăn ai. Lại còn đèo bòng anh chàng say tình bám chặt trên lưng nữa. Thì vào giỏ mà tâm sự nhé.

Cũng có anh chị nhanh nhẹn lẩn trốn lắm. Đang từ mí ruộng sâm sấp nước chui tọt vào hang. Thì chỉ cần lấy thuổng xắn quang miệng cho rộng ra chút, Rồi lấy thanh tre mỏng hơn cái đũa cả. Xắn vào ép ra. Là đồng chí ếch hết đường. Bị ép và mơi đến cửa hang rồi tóm gáy ấn vào giỏ. Tha hồ mà nhảy nhót với nhau trong cái giỏ đại ấy.

Dọc cái mương cạn dẫn ra cửa cống gần bờ sông. Ếch nhiều lắm, mắt ếch bắt ánh đèn nháng lên, lấp lánh như sao trời rụng xuống. Nên có những đoạn như là đi nhặt ếch. Chả phải đuổi với vồ vất vả như đi câu hay bắt ếch ban ngày. Nhưng cũng phải đến nửa đêm thì cái giỏi đại mới đầy. Về nhà đổ vào cái thùng tôn, để đấy mai chia. Còn đi rửa ráy chân tay, mặt mũi và đi ngủ. Đi soi ếch thì việc lấm bẩn chả thể tránh được.

Sáng hôm sau, là chúng tôi chia thành quả. Cu Nẫm bao giờ cũng chơi đẹp. Nó bắt là chính nhưng chia là chia đều. Nếu có lẻ là bao giờ nó cũng chia tôi luôn. Nó bảo

- Nhà anh đông người. với lại ít thóc hơn nhà em. Em để một ít ăn còn xách ra chợ bán.

Ếch ngày xưa không to và béo lắm đâu. Da xanh xam xám, đùi cũng bé và ngắn, chứ không hoa văn bóng loáng, béo vật ra như ếch nuôi bây giờ. Đầu cũng ngắn hơn, mắt lồi, phần da đầu hơi sần sùi, nhưng nhảy thì nhanh lắm.

Xách ếch về thì tôi để chị làm ếch, còn mình đi đào củ chuối. Những ngày xưa khan hiếm thức ăn. Có mẻ ếch này là niềm vui của cả nhà đấy. Bố tôi hay phụ rồi trầm trồ. Các cụ gọi là gà đồng đấy. Thịt ếch vừa ngon, vừa bổ, vừa mát đấy. Rồi thể nào cũng khuyến mại thêm câu chuyện. Ngày xưa vào mùa soi ếch này là cứ sáng sớm có khối người đến biếu ông nội. Bố tôi giỏi nhiều thứ nhưng không biết soi ếch, lạ thật. Chỉ biết soi cóc làm thịt, làm chả cóc. Chứ ếch nhảy nhanh bố tôi không vồ kịp. hay vì cái gì thì tôi cũng không biết.

Ra bụi chuối, nhớ là phải là chuối hột. Chọn lấy một gốc non và mập. Phạt cái đứt ngang thân cách mặt đất tầm hơn gang tay. Rồi tôi hì hục đào. Toát mồ hôi một lúc. Là vần được khối củ chuối còn ứa nhựa, nhựa ứa ra như toát mồ hôi hột ấy. Được củ chuối nõn nà to như quả dừa bánh tẻ là tôi mang về. Đến đây là tôi cơ bản hết nhiệm vụ.

Còn thái củ chuối thành sợi như bánh đa, ngâm qua nước muối cho bớt nhựa đen và bớt chát, làm ếch, chặt thịt, lột da, bỏ ruột thì chị tôi làm. Tôi chỉ hay ngồi cạnh nhấc những chiếc đùi ếch lên ngắm nghía. Những thớ thịt ếch, trắng trong như thủy tinh nhìn rõ cả những mạch máu chạy trong các thớ gân, thịt. Các cụ bảo nhẵn như đít ếch quả là đúng. Phần da ở mông ếch cứ nhẵn thín, bóng láng. Không một tí gợn nào. Trơn bóng và nhẵn nhụi.

Cứ quanh quẩn cho đến khi chị gục.

- Đi hái cho chị ít lá lốt, tía tô . Nhanh

Thì tôi mới phi ra vườn sau. Lần tìm những chiếc lá lốt xanh mỡ , và những cành tía tô, qua đợt mưa xuân. Xanh non và đầy đặn. Mới chỉ hái thôi mùi thơm đặc trưng đã thơm nồng cả tay. Cả hai loại lá này đều có hình trái tim và màu rất đẹp. Lá lốt xanh đầm đậm , tía tô tím biếc, lấp loáng.

Quay về thì đã thấy chị làm xong đang xóc ếch với nước mẻ, có cả chút mùi mắm mèn thì phải. Rồi chị bắc chảo phi hành mỡ thơm lừng. Có cả tóp mỡ nữa, hành phi vàng lên mỡ sôi già mới cho ếch vào đảo đều.

Xèo xèo, xèo xèo. Mùi thơm của hành phi, mỡ nước, với mùi nước mẻ, mùi mắm quyện vào nhau tạo thành thứ hương thơm, ngòn ngọt, mằn mặn làm ứa nước miếng trong miệng. Khi thịt ếch săn chín thì chị nêm chút nước. Rồi vớt củ chuối thả vào, lại đảo đều. Khói bốc ra từ khe vung, đậm đà và ngọt ngào lắm. Ngồi cạnh mà cứ nhấp nhổm không yên. Chị tôi hay biết ý. Vừa chín tới là lấy muôi múc một muôi ra. Bảo

- Xem mặn nhạt thế nào nào.

Rồi đưa tôi ghé miệng vào muôi. Chén luôn. Còn nửa còn lại phần chị.

Nóng giãy . Nhưng mà ngon. Ếch chín tiết vào hỗn hợp nước mẻ, mắm mèn, thành thứ nước ngọt đậm miệng. Thịt ếch chắc, nhai giòn cầng cậc cả xương. Củ chuối hơi chan chát nhưng ngấm nước và gia vị nên rất bùi. Vừa ăn vừa hút không khí vào mồm vì nóng quá. Ếch om phải hơi kỹ một chút. Để củ chuối chín mềm và ngấm gia vị. Ếch cũng cần chín kỹ để mềm thịt và giòn xương.

Lúc được cả nồi thì cho tía tô, lá lốt thái chỉ cho vào, đảo đều. Nồi ếch thành nồi có màu rất đẹp. Củ chuối trắng, lá lốt xanh, tía tô tím lịm. ớt đỏ tươi, thịt ếch trắng ngà. Tóp mỡ vàng tươi, Nước màu nâu nhạt. Khi ăn bố tôi còn thích rắc thêm chút hạt tiêu trắng và vài sợi lá chanh nữa.

Thật sự là rất ngon lành. Cả mùi, cả vị. Miếng thịt ếch săn và mềm, xương hơi cứng nhưng giòn tan, củ chuối chan chát, bùi bùi, lá lốt hăng hăng, tía tô thơm dịu. Ăn vào miếng da thì ngầy ngậy, dai dai. Ăn vào miếng tù và thì giòn sần sật lại đậm đà. Lẫn phải miếng tóp mỡ lẫn trong củ chuối thì sướng ngậy cả cái mồm. Ăn mà thấy như ăn cả đêm của đồng quê.

Đến bao giờ lại được về quê soi ếch. Đến bao giờ lại được ăn ếch đồng đây?

Ở quê có nhiều người kỳ tài...

Lão Bá người dong dỏng cao, gầy gò và lắm tài lẻ, nhưng dường như “mọi nhẽ” của lão ta lại được phát tiết vào món cầy tơ độc nhất vô nhị. Rít xong điếu thuốc lào, hai tay xoa vào nhau và ra giọng đậm hơi Tiên Lãng, lão ề à:

- Các ông còn lạ gì. Người ta bảo sống ở đời ăn miếng dồi chó, chỉ đúng một nửa. Vấn đề là cái miếng thịt ấy nó thế nào mới quan trọng. Các cụ nói: nhất bạch, nhì hoàng, tam khoang, tứ vện; còn tôi thì chỉ xin chết cái màu vàng. Chỉ có nó mới đủ sức đem lại cho ta một bữa quên trời quên đất mà thôi.

Một con chó béo có thể làm chục món ăn ngon nhưng “linh hồn” của cả bữa ăn thì lại được dồn hết vào nội nhựa mận. Các cụ đã lần nào nhìn thấy dòng nhựa tim tím ở thân cây mận chảy ra khi cây bị lưỡi dao chém vào chưa? Đó cũng là màu của chất nước sền sệt và đặc quánh, bám quanh những miếng thịt mà phần bì đã trong lại như thạch anh ở nồi thịt của lão Bá.

Lão Bá đích thân ra chợ huyện chọn chó. Bạch thì hầu như không có, song vện, khoang hay mực thì rẻ mấy cũng lắc. Lão chỉ kết cái món hoàng và về nhà là xắn tay vào việc. Lão ta khéo léo lấy hết máu của con vật ra từ động mạch và tĩnh mạch rồi mới làm lông, thui, mổ và lóc thịt. Không rõ khi xưa, cụ Ngô Tất Tố có bao giờ nhìn thấy một người làm thịt chó khéo như lão chưa, nếu có hẳn cụ đã đưa vào cuốn “Việc làng” lắm, bởi theo tôi, lão Bá tỏ ra khéo hơn hẳn tay mõ làng trong truyện của nhà văn họ Ngô. Sau khi lóc thịt, lão Bá đặt từng tảng lớn trên lòng bàn tay, tay kia vỗ mạnh lên mỗi tảng thịt đúng 7 lần và lão giải thích:

-Dãn cơ thì mầu mới ngấm và nhựa mới ra được!

Phần thịt làm nhựa mận, thường chiếm hơn nửa, được thái vuông vức mỗi chiều chừng 3-4 phân. Mắm tôm, riềng giã nhỏ, magi với một chút đường phên được bóp đều và ướp thật lâu với thịt, chừng 2 giờ. Chiếc nồi gang nắp bằng (phải là gang mới được) đã chuẩn bị sẵn và lá cơm nếp cũng được rửa sạch và vẩy khô. Loại lá này thường mọc trong những kẽ nứt ở các thửa ruộng chưa cày ải vào lúc cuối năm, những chiếc lá nhỏ dài nom giống lá mùi Tàu có mùi như cơm xôi gạo mới nếu được vo nhẹ trong lòng bàn tay, cái hương vị mới dễ chịu làm sao!

Đáy nồi là một lớp đệm gồm 9 que riềng vót đều, xếp chéo nhau và lão bảo “Vế âm là phải 9 que”. Sau đó lần lượt cứ một lớp thịt đã ướp, dày khoảng 3-4 phân, lại là một lớp lá cơm xôi xếp thật đều theo chiều úp. Phần xương mềm và sụn được băm thật nhuyễn, trộn đều lòng trắng trứng gà và gia vị rồi được lão nặn thành một chiếc bánh tròn, lớn vừa bằng miệng nồi và đặt ở trên cùng. Cái khéo là ở chỗ lần nào cũng thế, mặt trên của chiếc bánh này vừa cách miệng vung một khoảng chừng một phần năm chiều cao của chiếc nồi. Còn nữa, lão Bá ôm ra một bó cành trúc nhỏ, gióng khô và đã được dùi lỗ ở các đầu mấu. Chọn đủ 7 ống (số dương), cao gần bằng nồi và lựa tay cắm từng chiếc xuyên qua thân bánh xuống sát đáy nồi và vừa làm lão vừa lẩm bẩm:

- Hơi thông cho đều nhé!

Cánh giúp việc đã mang mấy tàu lá chuối tới. Lão Bá lôi cuốn dây thép đồ nghề ra, lão be miệng nồi rất kỹ bằng hai lớp lá, buộc chặt quanh miệng nồi bằng dây thép, rồi mới nghỉ tay dăm phút để chuẩn bị phát hỏa. Ba ông Táo thật cao (thay cho 3 ông Táo khác đội chiếc kiềng) được dùng làm giá đỡ cho nồi nhựa mận của lão Bá. Một bó rơm lớn được ôm tới, lửa rơm đồng loạt châm rồi quạt từ trên, dưới và xung quanh nồi, càng mạnh càng tốt. Rồi sau chừng 5-7 phút “bão lửa” (co vào nhé, co vào!), chiếc bếp dầu Trung Quốc đã được châm lửa và lão tay bê cái nồi, miệng phù phù thổi bụi và đặt nồi lên bếp. Cả bọn quay sang món dồi, sau khi phân công một người canh lửa cho thật đều, phải đun lom rom chừng hai giờ cơ đấy!

Ruột chó được ken sạch bong. Đậu xanh xay đã tróc hết vỏ sau khi ngâm kĩ từ trước lúc đi chợ, cho vào chậu tiết và thịt vụn đã được băm kĩ và trộn bột lá ổi. Để có món bột này, phải dùng một chiếc rá thật mới. Hái nhiều ngọn, búp ổi và lá bánh tẻ về, cầm cả nắm xoa mạnh vào lòng rá rồi hứng cho đủ một chén hạt mít loại bột ấy, trút vào và trộn đều rồi nhồi vào ruột chó qua chiếc phễu dạ dầy của nó. Sau khi nướng qua trên than Tàu khoảng 5 phút, dồi bắt đầu se lại, đủ để dùng tay quấn cả vào một ống tre lớn có đòn dài chừng một mét. Lão Bá ngồi xổm, tì chiếc đòn vào đùi và xoay đều ống tre trên mặt than hồng được tay kia quạt đều. Dưới chân lão là một cái chén đựng hai lòng đỏ trứng gà đã trộn cùng 3 thìa mật ong. Khi dồi sắp chin, lão dùng chiếc lông gà phết mật ong trứng gà lên mặt dồi, cứ khô lại phết, cho đến khi hết mật thì dồi cũng vừa chin. Thứ dồi này, độc đáo vô cùng chứ chẳng phải chơi! Thời gian tính khớp lắm. Khi chủ xị đi rửa ráy chân tay, đám trợ thủ đã mời khách và dọn bàn, thái dồi, sắp mâm xong xuôi, lão trở về thì chiếc nồi nhựa mận nóng hổi cũng vừa được bắc xuống, đặt giữa bàn. Theo một thông lệ hồi đó, nồi nhựa mận của ai nấu thì người đó mới được “bóc tem”. Chúng tôi đứng quanh bàn và vui vẻ nhìn lão, đồng thời cố ước tính chiều cao từ đáy nồi tới mũi mình đúng bằng chiều cao nồi nhựa mận nhân với 3,14. Lão Bá trịnh trọng mở chiếc vung vừa nóng vừa nặng, tay kia chọc đôi đũa vào giữa nồi và rút ra thật nhanh. Và từ giữa miệng nồi, một cột hơi đậm đặc, trắng đục phụt lên và tỏa ra như hình chiếc nấm cao chừng một mét, lan đi một mùi thơm ngon không bút nào tả nổi...

Cá chuối còn gọi là cá quả là loại cá nước ngọt nhưng thuộc hàng cá dữ chuyên ăn cá nhỏ và các loại côn trùng . Có chuối hoa cà, cá chuối mun.... có cả chuyện cá chuối nhảy lên bờ giả chết để kiến bâu kín người rồi lại nhảy xuống nước làm kiến nổi đầy mặt nước . Làm thức ăn cho cá con. Cá chuối có thể phóng mình lao lên đớp gọn một con chuồn chuồn đậu trên nhánh rau nhút gần mặt nước.

Cá chuối rất khỏe bơi lừ lừ như tàu ngầm khi bị bắt thì quẫy đạp rất mạnh . Để bắt cá chuối thì có nhiều cách người nào ít thời gian muốn có cá ăn ngay thì thuờng vác đòng ( một thanh tre dài một đầu có gắn chùm sáu thanh sắt nhỏ được đánh nhọn hoắt lại có ngạnh như mũi tên để móc giữ) như búi gai bồ kết. Đi rình đâm tổ rồng rồng. Tổ rồng rồng là đàn cá chuối con y như đám nòng nọc còn bé cả đàn rồng rồng cứ đi ăn là quyện chặt vào nhau theo một vòng tròn như cơn bão nhỏ. Cứ cuộn lên cuộn xuống, dịch ngang dịch dọc nhưng không hề vỡ ra. Có lẽ trông kiểu di chuyển của đàn cá giống sự di chuyển vòi rồng nên người ta gọi là rồng rồng chăng. Quanh đàn rồng rồng bao giờ cũng có cá chuối mẹ lượn lờ bảo vệ . Chuối mẹ cứ lập lờ lúc chìm lúc nổi quanh quẩn bên đàn con .

Đàn rồng rồng di chuyển rất có trật tự chúng chỉ bơi trong vòng tròn không bơi vượt ra ngoài không lặn quá sâu và thường chỉ chọn những góc ao nước lặng trong gần bờ dưới bóng cây râm mát để bơi và kiếm mồi .

Người đi đâm cá chuối chỉ lượn một vòng ao là có thể phát hiện được ao có tổ rồng rồng hay không . Nếu phát hiện ra tổ rồng rồng người ta hay tìm đến vườn chuối hay cây bưởi nào đó có cái tổ kiến thì nhanh tay giật xuống lấy lá chuối bọc lại rồi ném xuống chỗ nước gần tổ rồng rồng. Tổ kiến nổi lềnh bềnh trên mặt nước những con kiến bị rơi ra cũng nổi bồng bềnh . Chuối mẹ tinh lắm thế nào cũng phát hiện rồi dẫn đàn con đến ăn kiến. Người đi đâm cá chuối chỉ cần nấp sau lùm cây đợi chuối mẹ nổi lên rồi phóng đòng thật nhanh. Thế là ùm ùm cá mẹ có quẫy đạp cũng đã muộn những ngạnh đòng sắc nhọn đã găm chặt và bị lôi tuột lên khỏi mặt nước. Cá mẹ mà bị bắt thì đàn con chả mấy mà tan con thì thất lạc con thì bị cá khác ăn thịt .

Nhưng với người sành ăn thịt cá chuối đâm ở tổ rồng rồng là loại không ngon vì cá mẹ phần vì vừa đẻ xong còn gầy phải vì phải lo chăm sóc bảo vệ đàn con nên thịt khô xác . Ăn cá chuối ngon phải ăn cá chuối ở đầm rộng hoặc ao to nơi cá chuối ăn nhái , ăn ốc đớp cả châu chấu , chuồn chuồn đậu gần mặt nước . Cá chuối loại này thịt vừa thơm vừa chắc lại vừa béo nấu ám với củ chuối tía tô hay kho khô nỏ nồi ăn đều rất ngon. Mà cá chuối ở đây muốn bắt thì chỉ có câu mới bắt được chứ cả cái đầm sen, ấu rộng mênh mông ai mà tát hay rình đâm được . con nào con ấy cứ đen trũi bơi lừ lừ như tàu ngầm rất khỏe cá cắn mồi rồi mà còn chật vật mới lôi được lên bờ không thì đứt cước mất mồi là chuyện bình thường. Câu cá chuối thì phải nói đến anh Nghiệp , anh này tai hơi bị nghễng ngãng nhưng câu cá chuối thì không ai theo được anh có cái cần câu trúc dài thượt vàng óng cuộn cuớc trắng tinh anh đã vác cần đi lần nào là có cá xách về lần ấy. Tôi hay xem anh ấy câu chuối ở ao Đình. Cái ao rộng nhất làng. Có nhiều lộc vừng mọc xung quanh. Nước trong và sâu quanh năm trong xanh. Anh câu chuối tài lắm tài từ cách móc mồi cách văng cước cách nhử cách giật anh mà đã giật thì cá dù lớn hay bé đều không thoát được . Con nhái con được anh móc xiên từ hàm xuống bụng phần lưỡi câu nhọn được một cái nõn tre chụp lại uốn cong theo hình lưỡi câu anh Nghiệp nhịp nhịp cần vài cái rồi vẩy đầu cần con nhái văng vút đi đúng vào vị tí đã ngắm trước anh nghiệp có thể văng ngang văng chéo văng xa văng gần đều chuẩn xác và cách anh điều khiển con nhái mồi mới là điệu nghệ nếu vướng đám bèo hay vật cản anh cho con nhái mồi đã chết ngắc từ lâu nhảy nhảy i như còn đang sống còn chạm mặt nước thì như con nhái đang bơi một cách chậm rãi cái nõn tre vừa có tác dụng giấu lưỡi lại có tác dụng như cái giảm sóc mỗi khi sợi dây câu kéo thì cái nõn tre lại nhún một cái tạo ra lực đẩy làm như con nhái đang bơi con cá chuối đang rình mồi ở đâu đó thấy động nước nhìn ra thấy con nhái lập tức bơi ra đưổi theo oạp một cái con chuối đớp gọn con nhái lặn sâu xuống nước lúc này anh nghiệp mới thả chùng cước rồi giật mạnh lưỡi câu được giấu trong bụng con cá chuối giờ mới bung ra móc chặt vào hàm con cá phàm ăn. Thế là hết một đời cá chuối đắm đuối vì con nhé.Có lần anh Nghiệp câu được con cá chuối hoa cà nặng hơn bốn câu đem vào thả vào bể rồi mà đêm đến con chuối đập quẫy ầm ầm làm cả xóm không ngủ được. Cá chuối câu ở đầm ấu đem về nấu ám thì thật ngon tuyệt. Miếng cá rắn chắc trắng ngà có đun kĩ cũng không bị vỡ nát mà nấu chín thịt càng thơm , càng ăn càng bắt chân chấu. Cá xắn ra từng khúc để riêng một đĩa, cá chuối như cá thu ở biển. Chỉ có cái xương sống rất ít xương dăm. Đĩa còn lại để củ chuối, tía tô đã om rắc thêm ít hoa chuối hột thái rối vào nữa . món này ăn nóng có thêm chén rượu nữa thì thật là dễ ăn mà ấm bụng. Cá chuối nhiều thịt ít xương lại rắn chắc có làm món cá kho cũng rất ngon nhưng phải kho kĩ rồi ủ trấu thêm quãng nửa ngày nữa thì ngon tuyệt. ăn mãi mà không thấy chán. Miếng cá chắc như miếng giò nhưng cái cái thì tơi ra. Vị ngọt của thịt cá vị mặn mặn chua chua của đồ nấu độn. Thường là chuối xanh, chay khô, vỏ hành. Bùi bùi dai dai. Ăn với cơm mới nấu nồi gang vần bằng rơm nếp. Ăn phải miếng cháy non nữa thì càng nhai càng ngọt lừ dẻo quánh ra. Nhai kĩ mới thấy vị béo từ miếng cá béo mơ mơ thôi nhưng vừa miệng. Ăn cá chuối đầm là miệng được ăn cá, lưỡi được vị ngon, răng thấy vị mềm, mũi thấy vị thơm nhai sựt phải miếng bong bóng ngầy ngậy giòn giòn nữa thì một miếng và là một vùng thích thú.

Đến bao giờ mới lại được đứng nhấm hoa lộc vừng xem câu chuối và chờ đợi nồi cá chuối kho đây.

Cũng lâu rồi tôi mới về quê một mình, về để dự đám giỗ tổ dòng họ Nguyễn. Chạy xuyên qua con đường tắt băng ngang cánh đồng về làng. Cảm giác thư thái như ùa ngập vào lòng tôi, khi những cơn gió mùa xuân thổi dìu dịu,mơn man lên trên mặt mũi. Trong làn gió tràn lên từ những chân ruộng bắt đầu có màu xanh non của mạ, đã không còn mùi giá lạnh khiến người ta phải thu mình mà âm ấm man mát như hơi thở của người mình yêu thương phả đều lên mặt. Để người ta có thể ngẩng mặt lên đón nhận. Với tôi gió mùa xuân là thứ cho tôi cảm giác thật về xuân nhất, không như những thứ mang tính biểu trưng và hình tượng như mưa phùn, hay cây xanh lộc biếc. Mà gió xuân đem sự ấm áp trải đều cho tất cả vạn vật và cho các giác quan con người. Mà gió xuân được thổi giữa đồng xuân từ hướng từ bờ sông đi qua những cánh đồng mới cấy xanh non màu mạ nó ấm áp và ngọt ngào lắm. Nước ngập cao những cây mạ chỉ nhô lên phần lá nhọn rung rung vẫy vẫy nghiêng nghiêng theo chiều gió. Mặt ruộng ngập nhiều nước trắng ngà ngà như tấm vải khổng lồ gợn lên những làn sóng nước lăn tăn. Thấp thoáng những đốm trắng của những chú cò đứng im như tượng tạc. Xa xa nữa là màu xanh đậm của những vườn chuối bao quanh các trại nuôi gà và màu xanh thâm thẫm của những vườn bạch đàn gần cửa cống. Đồng quê vẫn yên bình như ngày nào. Cho dù cảm giác cánh đồng đã hẹp lại bởi các khu trang trại và các khu phần mộ xây lộn xộn không quy hoạch. Tôi nhẩm đếm những tên khu đất, chân ruộng nơi tôi từng gắn bó ngày trẻ thơ. Qua gò mỏ Phượng, qua đồng Tam đến chân ruộng sốc ngập nước Cổ Cò, khu đường Chiều đến khu trồng màu đường Chùa là về đến làng. Dự xong đám giỗ tổ. Tôi ghé thăm trang trại của cu Tâm. Nói thật vừa ngồi ghé mâm cỗ chỗ giỗ tổ nhưng mâm cỗ ê hề thịt với giò chả mà tối qua lại mất ngủ tôi chả thể nuốt được. Làm xong các thủ tục tôi chuồn ra trang trại cu Tam chơi. Trang trại nó nằm sát bờ sông có vùng để lấy rươi, có vườn rau quả, vườn ớt. Trồng xen dọc bờ mương là đu đủ và đủ loại rau quả, xanh mướt mượt. Đám lá lốt gặp mưa xanh lên nhanh phủ kín cả mấy chum rượu nếp chôn bán âm bán dương. Lan cả lên gốc cau như là dây trầu không. Khu trại rộng đến hơn ba mẫu. Gà lợn thả rông trong khu chuồng rộng, chó canh trại cả đàn. Ra đây thoáng đãng lộng gió thích hơn hẳn quanh quẩn trong làng. Tôi ra chơi vợ chồng nó thích lắm. Cứ đòi thịt gà làm cơm. Tôi bảo vừa ăn trong đám giỗ tổ. Nó bảo
- Mới tết xong cỗ bàn thịt thà chắc bác ngán rồi. Ăn rồi cũng cứ ăn thêm. Ở đây em làm món cá mè nấu rau bầu bác ăn cho mát. Gà thì bác cầm về nhé.
Ờ thì đằng nào tôi cũng ở đến chiều lại trưa rồi ăn nữa thì ăn.
Cu Tam nhảy phốc xuống cái thuyền tôn ra văng tay lưới. Dập dình một tí là kéo lên khối cá. Vợ nó ra gỡ lưới. Lấy cá to để kho còn cá mè và mấy con cá tạp thì để riêng để nấu canh. Tôi bảo để tôi giúp một tay thì nó bảo.
- Thôi. Bác ra vườn hái mấy loại rau thơm, lá lộc để em làm quen làm cho nhanh.
Đặt rổ cá xuống hạ dao và thớt xuống nó làm cá nhanh nhoay nhoáy. Chỉ một tí là đã mổ xong, đánh vẩy, ra khúc tinh tươm. Cá to thì xếp lá trà xanh, khế chua, chay khô, hành khô đem đổ chút bỗng rượu rồi đem kho. Cá mè tầm bằng bàn tay thì một con cắt đôi đem rán sơ cho săn miếng. Phi thơm hành mỡ cà chua, thả cá rồi nêm bỗng rượu chế nước đun sôi. Cá phải rán bằng mỡ lợn còn lẫn cả tóp mới ngậy và tạo màu vàng óng ả trên mặt. Rau bầu rửa sạch vặn đôi thả vào. Chín tới thì rắc chút hành răm, thì là. Mâm cơm dọn ra. Đĩa cá kho chín tới. Bát canh rau bầu nấu cá mè. Cút rượu trắng, đĩa tôm đầu rang còn từ bữa sáng. Và rất nhiều rau thơm lá lộc.
Đĩa cá kho màu nâu nhạt đậm đà màu chay khô, đĩa tôm vàng ươm, các loại rau thơm, húng láng, tía tô, răng cưa, xà lách, rau mùi, tạo màu xanh mát mắt. Bát canh rau bầu cá mè là chủ đạo bốc khói nghi ngút. Cơm gạo trắng nấu nước mưa. Mâm cơm quê mà đầy mùi vị và màu sắc tươi tắn, sống động.
Múc bát canh rau bầu cá mè lấy nửa miếng cá. Húp chút nước rồi cắn miếng cá.
Ngon.
Nước canh rau bầu cá mè có mùi thơm và chua nhẹ của dấm bỗng rượu đá khê. Chua chua thanh thanh, hơi ngòn ngọt rất đậm đà. Mấy con cá tạp như mương, diếc, dói.. Làm nước canh ngọt mềm thỉu đi. Miếng cá chắc nên cắn và nhai với cảm nhận được miếng cá tan trong miệng với vị ngọt cá mè tươi. Vị béo mềm mà không ngấy của mép cá mè. Đúng là ‘ đầu chép, mép mè’ chỗ mép cà mè là chỗ tích mỡ nhưng không hề ngấy mà mềm tan đi khi nhai. Hoà lẫn vị chua thanh của nước canh. Nhai lẫn phải miếng tóp thì thấy béo ngậy. Dầm ít xà lách bẻ chọn ít rau thơm vào bát canh nóng. Rau hơi chín tái đi. Rồi xì xụp chan húp. Ấm cả miệng cả bụng mà lại rất thanh nhẹ ngon lành. Ớt tươi cắn miếng xít xoa. Rau thơm tươi nguyên mùi nào vị ấy. Nếu từ chối bữa này thì tôi quả là thằng dại. Rau bầu trong bát canh ngấm gia vị và nước canh trở lên hơi chua dịu và cảm giác thật mát. Miếng cá thơm mùi bỗng rượu ngọt tơi ra. Nhấp chén rượu nếp trắng đã hạ thổ. Ăn tỉnh cả người. Lâu lắm rồi tôi mới có có cơm ngon như thế. Chén đến ba bát canh lại còn thêm hai bát cơm cá kho, tôm rang. Mắt tôi như díu lại. Kéo co với nhau. Cố ngồi truyện trò với cu Tam mà mặt cứ nghệt ra. Vợ nó biết ý.
- Trông bác mệt mệt ấy. Thôi để bác vào buồng nghỉ.
Tôi cũng chẳng khách sáo nữa. Hơi rượu ngấm bốc lên ấm mặt làm càng buồn. Tôi leo lên giường làm thẳng căng một giấc. Giấc ngủ sau bữa cơm no giữa khu trại thoáng đãng thật là sâu. Lúc tỉnh dậy thấy người mình như nhẹ bẫng và dễ chịu. Vợ cu Tam đã chuẩn bị cả bao rau sạch. Đu đủ, đỗ, bầu làm quà. Cười khành khạch.
- Gớm bác ngủ ăn hay ngủ bán. Ngáy ầm ầm. Em chả dám gọi.
Trông bác hơi mền mệt buồn buồn. Ngủ dậy trông khá hơn rồi đấy. Bác đợi tí. Chồng em đang làm cho bác con gà lai chọi tối cầm ra cho các cháu.
Buôn với vợ cu Tam một lúc. Rồi tôi lấy điện thoai nhắn tin. Ngẫm ngợi về nhân tình thế thái. Về số phận những con người. Nhưng thôi dù sao về đây cũng thấy ấm lòng. Với tình quê và không gian của một thời xa vắng. Với bát canh cá mè rau bầu dân dã mà ngon đến lạ.
Tôi lớn lên từ đồng đất của quê này, ăn bát cơm, uống ngụm nước và với cả tình cảm của những người thân ở quê tôi.

Quá rằm tháng tám trời ngả hẳn tiết thu gió khô khô lành lạnh tràn qua cánh đồng đầy những gốc rạ đã khô trắng . Những bờ cỏ cũng chuyển mùa úa nửa vàng nửa xanh chỉ có những khóm dứa dại là còn giữ nguyên vẻ xanh tốt đậm đà của mình . Trời đất cứ bàng bạc, những đám bụi cát nhỏ cứ vẩn tung lên sau mỗi cơn gió nhẹ, đất khô trắng nứt nẻ chân chim. Trong cái khung cảnh ấy trên chiếc cầu bắc ngang con đầm rộng có mấy đứa trẻ ngồi yên lặng mắt chăm chú nhìn vào những chiếc cần câu ngắn ngủn có buộc sợi chỉ dài ngâm xuống mặt nước phẳng như gương. Chúng đang câu tôm đấy đang kiếm chút chất tươi cho những bữa cơm đạm bạc . Thỉnh thoảng những chiếc cần bỗng rung nhẹ, lập tức mắt chúng sáng lên từ từ nhấc cần câu khỏi mặt nước , mặt nước sẽ xao động, sóng sánh rồi thế nào cũng có một chú tôm càng vừa búng tanh tách vừa bị kéo lên khỏi mặt nước. Chú ta huơ hươ hai cái càng như cặp đao nhỏ hăm dọa một cách giận dữ nhưng dù chú có huơ càng, có cong mình chống đỡ búng tanh tách thì chú vẫn bị kéo lên để rồi bật nhảy loạn xạ trong chiếc giỏ nhỏ cùng đồng loại.

- Tên thứ 61

Thằng bé có dáng người gầy gầy đen đen đếm lẩm nhẩm rồi móc lại mồi rồi lại buông cần . Nó tiện tay quơ một khúc mía giò đưa lên mồm gặm, mía giò là tên một loại cây thân dài như rau nhút nhưng mọc trên mặt đất nhưng thân đỏ tía và phần thân rất mập mạp lá hình như trái tim, bẻ thân ra tước từng đoạn thì phần bên trong hơi giống khúc mía đã bóc vỏ lên lũ trẻ gọi là mía giò .

Ăn nó giòn giòn chua chua .Thật ra nó cũng chả ngon lành gì nhưng với trẻ nhà quê với cái bụng lúc nào cũng rỗng và sôi ùng ục thì vẫn là ngon chả thế mà nó lại có cái tên nghe đã chảy nước miếng mía giò. Câu tôm thì thú lắm cảm giác hồi hộp chờ đợi cảm giác đấu trí với lũ tôm xem nó nháy nó cắn, nó tợp rồi lôi mồi đi kéo cong cái cần bé tí. Cái cần cong, sợi chỉ căng vẽ lên một vòng cung rất đẹp trên mặt đầm trong xanh phẳng lặng, lác đác vài cụm bèo tím biếc, thơ thẩn như trai đứng đợi người yêu.

Lũ trẻ câu tôm luôn ganh đua đếm từng con một , rồi đứa này so đọ số tôm với nhau . Nhiều, ít, to, bé, gầy, mẩy cãi nhau chí chéo nhưng không đi thì thôi đã đi là có tôm ăn . Nhiều thì được nồi tôm kho còn ít thì cũng đủ làm nồi canh tôm nấu với rau bầu hay rau muống ngọt lừ. Tôm càng chắc mẩy đem rán qua mỡ rồi kho khô cho thêm ít đường và mì chính vỏ ngoài con tôm thì con nguyên nhưng thịt tôm bên trong quắt lại ăn với cơm nóng nhai kĩ thì thật không biết bao nhiêu cơm cho đủ. Thịt tôm rắn chắc nhưng càng nhai càng bùi càng ngọt quyện nhuyễn với cơm nhiều đứa trẻ con biếng ăn nhưng khi được mớm món cơm tôm này vẫn ăn thun thút. Loại tôm này ăn ngon nhất là vào dịp cuối thu đầu đông. Những con tôm tích nhiều thức ăn trong những đợt mưa lũ màu mỡ của mùa hè đang tích trữ năng lượng cho mùa lạnh nên rất béo chắc. Ngày xưa các cụ rất có kinh nghiệm trong việc xếp mùa cho từng loại thức ăn theo quy luật rất khoa học và đúc kết thành những câu ca đơn giản như ‘ rạm tháng ba cà ra tháng mười’. Nếu như vớ được con tôm trứng thì còn ngon hơn nữa. Trứng đúc chặt ở phía đầu tôm như miếng lòng đỏ của trứng mặn ăn rất bùi và đậm đà cũng có lẽ nhờ những thức ăn như vậy mà tôi có xương cốt khá chắc khỏe cho dù sức khỏe cũng không phải là dồi dào gì cho lắm. Một mâm cơm ngày đầu đông nồi cơm trắng bốc hơi nghi ngút, một đĩa tôm rang vàng rộm một đĩa rau và bát nước mắm đơn sơ mà ấm cúng . Một kí ức mà nhiều khi muốn làm cho người ta quay trở lại.Muốn sống với quãng thời gian an bình yên ấm, nghèo khó nhưng vô tư và không có quá nhiều tham vọng. Muốn một sáng ngủ dậy thấy cảm giác nhẹ nhõm và thanh bình. Bầu không khí sạch sẽ ít tiếng ồn và bụi bẩn giấc ngủ cũng sâu hơn.Khi ngủ dậy luôn có cảm giác nhẹ nhõm và không thấy mệt mỏi và cảm giác sạch phổi.Bữa ăn ít đạm nên cũng rất nhẹ nhàng dễ tiêu. Không có cảm giác ấm ách nặng nề. Cái dạ dày và bộ máy tiêu hóa không phải bận rộn làm việc.

Cái lưỡi câu tôm làm rất đơn giản nó không cần có ngạnh hay khó làm như lưỡi câu cá. Chỉ cần lấy một đoạn dây phanh xe đạp lấy một sợi nhỏ mài sắc rồi uốn cong mắc thêm tí mồi giun là câu được. Ngồi đu đưa trên cầu trong tiết trời se se lạnh câu tôm cũng là một cái thú giải trí và thư giãn. Bây giờ nhiều khi chỉ ước ao thời gian quay lại để có lại những ngày thanh bình ấy.

Kí ức một thời một thời thơ ấu khốn khó mà vẫn đầy ắp niềm vui . Bây giờ nhiều lúc muốn tìm cảm giác yên bình muốn tìm lại sự yên tĩnh của ngày xưa nhưng sao mà thật khó chiếc điện thoại di động bây giờ như vật bất li thân nhưng mỗi lần nghe chuông reo lại thấy giật mình. Thấy ngán ngẩm mỗi khi phải nghe điện thoại muốn tìm một không gian thật yên tĩnh và chỉ có một mình để thư giãn tuyệt đối mà thấy khó quá.

Tôm được câu về thông dụng nhất là tôm rang nhưng hôm nào có thời gian có thể mẹ hay các chị sẽ nấu món canh tôm với bánh đa. Tôm đem giã nhỏ lọc lấy nước rồi phi ít hành mỡ vào nồi cho nước lọc tôm vào nấu với bánh đa khi nước sôi gạch tôm sẽ nổi và đóng thành quầng màu đỏ thẫm cho thêm một ít rau muống vào nữa thế là được nồi canh tôm thật ngọt và ngon lành. Bánh đa là những chiếc bánh được làm bằng gạo đỏ là loại gạo không ngon và rẻ tiền cũng chưa cắt mà cứ thế bẻ vụn ra..Vị tôm đồng ngọt mà không gắt rất dễ ăn lúc bắc nồi ra cho thêm ít hành răm cho dậy mùi những bữa cơm chiều như thế thật là ngon trong tiết trời cuối thu lành lạnh. Bây giờ nếu có những món như vậy nhưng nấu bằng nước máy mùi vị của nó đã mất đi rất nhiều. Không có vị ngọt của nước mưa hứng từ những cây cau có cả mùi hoa cau thoang thoảng. Thời gian như dòng sông cứ trôi theo một hướng chở theo đủ mọi vị đời. Ta cứ bập bềnh trôi trên dòng chảy ấy. Trôi dần cho đến cuối cuộc đời càng lớn càng sống sẽ hiểu ra những chiêm nghiệm hiểu được những câu hát như kinh khổ trong nhạc Trịnh. Bao nhiêu năm rồi còn mãi ra đi , đi đâu loanh quanh cho đời mỏi mệt. ừ nhiều lúc thấy đời mỏi mệt thật mà vẫn phải sống phải lăn lộn cho một cuộc sống tốt hơn. Thi thoảng chẹp miệng nhớ cái cảm giác ngồi đung đưa trên thành cầu nhai mía giò câu tôm. Nhớ bát canh tôm nóng hổi bốc khói mà thương nhớ một thời.

Cái thời người ta phải ăn cơm độn, ăn cả mì mạch, bo bo thì thực phẩm, chất tươi, chất tanh là những thứ quí giá. Được người chủ gia đình, người nắm tay hòm chìa khoá quản lý chặt chẽ. Ngày mà người nắm lương thực thực phẩm là chủ tịch, là bí thư, là chủ nhiệm. Qua cuộc chiến kéo dài lại bị đòn thù cấm vận của các ông lớn cả cùng và khác ý thức hệ. Hoà với một số sai lầm về chính sách đã làm cho một thế hệ trẻ em luôn thèm ăn, luôn đói. Luôn tìm mọi nguồn để làm giàu thêm chất đạm cho bữa ăn. Mà một trong những món được ưu tiên cho bọn trẻ bị còi xương bị suy dinh dưỡng là thịt cóc. Món ăn tưởng như gớm ghiếc ấy lại ngon lành và bổ dưỡng hơn cả con quy. Cái con bọ đen đen được nuôi bằng bỏng gạo để lấy phân của nó làm thuốc hay sao ấy. Làm thịt cóc phải biết chế biến nếu không sẽ ngộ độc ngay. Nhất là gan cóc nếu ăn nhầm phải thì sẽ ngộ độc ngay. Cái chất nhựa trắng gọi là mủ cóc trên những cái mấu sần sùi trên đầu cóc cũng chứa độc tố. Nên chọn bắt cóc để làm thịt là cả một kì công.

Đầu tiên phải đi soi và bắt cóc. Cóc thì sẵn lắm hang hốc, đống gạch, góc vườn, đống rạ đống rơm. Chổ nào ẩm mát có nhiều côn trùng là có cóc. Nhưng phải chọn những con cóc có da vàng, béo mẫm không chọn loại cóc cụ đen xấu hôi mù. Loại da vàng là loại hay ăn mối ăn kiến ở chỗ sạch sẽ nên thịt mới béo và thơm. Cóc bắt về moi ruột thật cẩn thận vứt bỏ toàn bộ nội tạng. Bố tôi hay làm cóc bằng com dao nhỏ như con dao bổ cau nhưng lưỡi thuôn hơn. Bố tôi hay dạy học sinh cách mổ ếch, mổ cá trong giờ sinh học nên làm cóc khéo lắm. Thêm bốn nhát khía ba nhát khoanh điểm là bộ da được lột gọn. Con cóc trông xấu xí nhưng lột da thì lại lộ rõ những thớ thịt trắng trong và săn chắc lắm. Chỉ ba nhát rạch một nhát cắt gọn như kẻ chỉ là moi được lòng gan ra ngoài. Một cái ấn mũi dao cộng thêm tí lực ấn của tay trái lên sống dao là cắt rời được phần đùi và lưng cóc. Phần nhiều thịt nhất ngon và không sợ dính độc. Bố tôi chỉ lấy phần ấy cho tôi ăn. Nhìn ông làm thịt cóc tôi thấy thương lắm. Cả ngày ở trường vất vả. Hiệu trưởng mà phải cả đứng lớp dạy thay. Đạp xe về nhà lại còn đi đến nhà mấy học sinh cá biệt và học dốt vận động bố mẹ cho bọn nó đi học. Ăn vội được lưng cơm lại đi soi bắt cóc làm cóc cho con. Ông gầy ngồi xổm hai cái đầu gối nhô cao lên. Ông hay đùa. Đây là kiểu ngồi đầu gối quá tai. Ông làm cóc với cả sự yêu thương chăm chút cho đứa con còi cọc, như cả với sự ân hận của người bố không lo được cho con mình đầy đủ. Nên nó chỉn chu và cẩn thận lắm. Cả bao cóc lục xục thế mà làm ra chỉ được lưng nồi thịt. Ông chặt những phần thừa chỉ lấy phần thịt đùi và lưng ngon nhất. Ướp với muối hạt đã rang và gừng già đập dập. Một tí nước mắm và tiêu bắc cho dậy mùi. Rồi xào khô. Chả biết người ta chế biến cóc như thế nào nhưng bố tôi làm thế. Ông xào cho khô thịt mới lại hạ xuống băm nhỏ. Bây giờ phần cho ăn luôn ông mới cho mỡ vào chảo rán với lá lốt. Thơm lừng giời đất thiên địa lên. Nhưng ác nỗi ông không cho ăn ngay. Làm cẩn thận thế nhưng ông vẫn ăn thử trước xem có bị sao không? Sau tầm hết hiệp đá bóng ông mới cho ăn. Khoảng thời gian chầu chực đợi ăn là một khoảng cực hình. Cái dạ dày thì nhảy lên đòi quyền lợi. Xúi giục bọn nước miếng, bọn môi, bọn lưỡi nhảy lên theo. Mắt thì được nhìn, chảo thịt màu vàng nâu lẫn màu lá lốt xanh đậm, mũi thì được ngửi mùi thơm ngào ngạt lại pha mùi lá lốt dễ chịu. Ngồi chầu mà cứ nuố nước bọt chèm chẹp. Để rồi đến lúc được xúc từng thìa vào nhai ngấu nghiến. Vị thịt cóc ngọt thanh dịu không béo ngấy ngon hơn thịt chim câu băm làm xôi chim. Không bị ngán phần xào lá lốt chỉ là phần ít ăn cho đỡ thèm. Còn phần đã xào khô ông rút xương băm nhuyễn rồi chiên mỡ với nước mắm lần nữa rồi bỏ lọ cho tôi ăn dần. Thứ ấy mà rắc lên cháo trắng mà nhai kỹ thì vị ngọt nó tan như đường phèn tan trên lưỡi. Ăn cứ thun thút. Có lần theo bố đi soi cóc đến chỗ đống rơm ở cuối làng. Tôi và bố cứ thấy có tiếng sột soạt. Bố tôi chuyển tay đèn rút cái gậy bố tưởng là rắn bò. Nhưng lại gần thì hoá ra là người.... Anh Hớn đang ôm lấy chặt chị May lăn lộn giẫy dụa ở góc ấy. Lần đầu tôi thấy người lớn hôn nhau. Thấy mắt chị May nhắm nghiền mặt dại đi thoả lắm. Còn anh Hớn ra sức ấn mồm mình cọ vào mồm chị May mà cọ quẹt. Ánh sáng đèn làm họ vùng dậy. Thấy bố con tôi chị May sợ hãi lắm.

Tóm chặt chân bố tôi.

- ông giáo con xin ông. Con khổ lắm. Con xin ông.

Anh Hớn thì ngồi ngay đơ ra.

Khổ cái chị May lại lấy anh Sáo họ nhà tôi. Nhưng anh đi nước ngoài lâu lắm chả thấy về. Anh Hớn thì có vợ nhưng vợ hơn tuổi lại bị bệnh gì mà cứ gù gập xuống. Người như cái góc vuông. Mặt song song với mặt đất. Nhà lại ở gần nhau. Anh Hớn cũng lí nhí.

- Xin ông. Cháu xin ông giáo.

Họ xin gì nhỉ? Chả biết nữa. Nhưng bố tôi im lặng rồi thở dài. Quay lại dặn tôi.

- chỗ này soi mãi chả thấy cóc gì cả. Mình đi chỗ khác đi cu. Cấm không được nói với ai việc này.

Tôi hiểu ý ông và giữ bí mật này đến nay đã ba mươi hai năm giờ giải mật được rồi.

Chỉ biết sau đận ấy. Anh Hớn hay xách sang nhà tôi cả bao cóc. Còn chị May hay cho tôi ngòi bút mới. Chả biết bây giờ trẻ con có còn ăn thịt cóc.

Com cóc là cậu ông zời.

Hễ ai đánh cóc thì trời đánh cho.

Thế mà tuổi thơ. Tôi đã chén bao nhiêu là cóc.

Rươi là một loài sâu đất rất kì lạ chỉ có ở vùng nước lợ cửa sông gần biển và chỉ có theo mùa . Rươi có hình thù rất kì quái hơi giống như con cuống chiếu nhưng giàu đạm và ăn lại rất ngon. Tôi chả thấy mấy nhà khoa học nghiên cứu nhiều về rươi, chỉ biết đến mùa là muốn mua rươi về để rán, kho, nấu canh hay làm mắm. Tôi cũng đã đọc khá nhiều bài viết về rươi nhưng chưa tài liệu nào cho tôi cái cảm giác thoả mãn, cảm giác no nê mãn nguyện cái sự hiểu về con rươi.Một phần nào như thế cũng là hay một thứ mà mình không biết được đến tận cùng thì sẽ luôn cho mình cảm giác tò mò và muốn khám phá như vậy con rươi sẽ trở nên bí hiểm hơn và như thế cũng sẽ có cảm giác ngon hơn..

Cứ đến gần tháng mười cái tiết trời bắt đầu trở heo may là tôi lại nhớ những tiếng gọi ngày nào.

- Đi mau lên Tuấn ơi có rươi rồi.

Tiếng thằng Chiến réo inh ỏi ngoài ngõ . Tôi lập tức vội vàng rút phắt chiếc vợt , quơ chiếc chậu thau chiếc mũ chạy vụt ra ngõ vừa chạy vừa ngoái đầu lại chào .

- Con đi vớt rươi đây bố ạ!

Ra đến đường cái đã thấy thằng Cường, thằng Vương, cái Liễu, cái Trà và mọi người tay cầm thau tay cầm vợt hối hả chạy ra đồng.

Mấy ông lực lưỡng thì vác săm chạy hùng hục lên trước tiếng gọi, tiếng kháo nhau ơi ới .

-Trên cầu con cá nước giật rồi đấy.

-ối trời ơi ở cổ cò rươi nổi như trấu. Có nhanh lên không.

Không khí nóng lên khẩn trương như chạy mưa cho thuốc Lào.

Thế đấy ở vùng quê nước lợ gần cửa sông như quê tôi khi lúa đã gặt xong vụ mùa vào khoảng tháng mười bắt đầu vào vụ cày bừa trời xe xe lạnh, gió hun hút thổi trên cánh đồnh trống trải . Mùa rươi nước lên là ngập trắng băng . Cả cánh đồng mênh mang nước chỉ còn những doi đất mong manh như sợi chỉ nâu đan trên tấm áo trắng. Những con chim lạ giống như những con cò nhưng lại biết bơi ở đâu kéo về, cứ cả đàn lúc bay lúc bơi náo loạn cả một góc đồng, Sóng nước dập dềnh tiếng người gọi nhau cũng dập dềnh. Màu nước đỏ của phù sa bị ánh nắng mặt trời chiếu xuống cứ sáng lóa lên nhức cả mắt. Cả bọn chạy dọc theo bờ mương đã lác đác nhìn thấy những con rươi đỏ bơi loằng ngoằng. đoán chắc khu ruộng trước mặt có nhiều rươi cả bọn chạy lên khoảng ruộng đầy nước trước mặt. Thường là khi nước giật có nghĩa là khi con nước đã dâng ngập hết cỡ bắt đầu rút ngược trở ra là rươi cũng bắt đầu theo ra.

Đây rồi, những đàn rươi như những con rết đỏ đang chen nhau lách bơi trên dòng nước . Say sưa trong cái lễ hội giao phối đầy phồn thực thì gặp bọn tôi. Cả bọn vội vã sục những cây vợt có cán dài bằng ter xuống nước chao liên tục. Có đứa tham lam để nguyên quần áo lội ùa xuống nước lội bì bõm . Những con rươi cũng cuống lên bơi lặn trốn sau đám nước đục quẩn theo những bước chân nhưng rồi đều bị những con mắt tinh hau háu của lũ trẻ phát hiện.Chỉ sau một cái chao vớt là com rươi đã nằm gọn trong cái vợt làm bằng vải màn được bọc tròn theo hình cái khung sắt .Con nào cố bơi ra được đến đầu đầm thì lại bị những cái săm rộng đón bẫy. Những con rươi thì mềm nhũn nhưng hàm răng của chúng thì lại rất chắc khỏe những chiếc vợt bằng vải màn cũ dễ dàng bị chúng tiết nhớt, cắn thủng và chui ra ngoài để trốn thoát. Đứa nào có cái vợt bằng màn tuyn thì lấy làm sung sướng vì nó dóc nước lại bền. Vớt nặng tay mới phải đổ vào thau.

- Ê thằng kia đi ra ngay , ai cho mày vớt ở săm nhà tao hả.

Tôi giật bắn người thì ra do mải vớt nên tôi đã vớt tận đến săm của chú Pháo, một người đàn ông lực lưỡng có nước da nâu bóng nổi tiếng dữ dằn . Tôi hoảng hốt lội ra xa nhưng vẫn không kịp chú ta đã nhẩy ào xuống túm lấy chiếc thau đựng rươi của tôi lật ngược. Những con rươi bị tôi vớt khi trước bất ngờ được giải phóng cuống cuồng bơi toán loạn để rồi lần lượt chui vào chiếc săm của ông ta gần đấy . Tôi ức đến phát khóc đứng sững trước ruộng nước mênh mông cảm giác đó đến bây giờ tôi vẫn còn và vẫn nhớ như một mối thù hận . Thấy vậy lũ bạn mỗi đứa lại sẻ từ chậu thau của chúng sang tôi cho một ít nên tôi lại có số rươi nhiều hơn cả lúc chưa bị đổ . Ức lắm nhưng còn nhỏ nên tôi đành chịu lại cùng đám bạn đi tìm những đàn rươi mới . Cái Liễu thế mà thâm trước khi rời đi nó cào theo cả một mảng cỏ khô. Mảng ấy trôi theo vào săm sẽ làm vỡ hết rươi.

Rươi vớt tay về bao giờ cũng là rươi ngon không bị lẫn rác rưởi rong rêu như rươi ở săm . Đã thế rươi lại to mẩy căng mọng chỉ lỡ chạm mạnh là vỡ bục ra thứ mà người ta hay gọi là mủ rươi, Thứ sâu đất này cũng lạ chỉ chui khỏi đất bơi ra vào mùa giao phối . Còn thường ngày chúng ẩn kín trong đất sâu ăn phù sa màu mỡ chả bao giờ ló mặt ra . Thi thoảng lắm khi nào tôi đi đào cà ra xắn lớp đất phù sa ở dưới sâu lên mới gặp mới thấy có một hai con nằm trong lớp đất phù sa nhuyễn dẻo như sô-cô-la loại tốt. Nếu mủ rươi mà chảy ra thì con rươi tóp lại chỉ còn cái vỏ lép kẹp lua tua những cọng chân như con rết .Chả thế mà ai hay khóc nhè thì thường bị gọi trêu là chảy mủ rươi. Con rươi thì mềm oặt nhưng chúng lại có hàm răng khỏe và sắc nên nếu để dồn lâu trên vợt rươi có thể cắn thủng cả vợt để chạy trốn. Lớp nhớt rươi nhả ra bám trên màng vợt làm nước không chảy thoát được làm cây vợt nặng trĩu không sao chao vớt được .Những lúc như thế là lại phải nhảy ào xuống nước vò giặt thật sạch vợt để nước thoát đi mới có thể vớt tiếp được nếu không cây vợt sẽ trĩu nặng và bí nước. . Rươi ở chân ruộng sâu nhiều phù sa sẽ đỏ còn rươi ở sát chân ruộng màu sẽ có màu xanh hơi xám. Hình như là com cái to hơn com đực thì phải.Rươi có mùi tanh rất đặc trưng tanh tanh lành lạnh thế mà lúc được làm chín thành thức ăn thì lại ít thứ thơm và hấp dẫn bằng. Rươi vớt về thường được làm chủ yếu là hai món đó là chả rươi và rươi kho còn nếu nhiều quá ăn không hết thì sẽ làm mắm rươi. Chả rươi làm cũng khá công phu nguyên phụ liệu đi kèm cũng khá nhiều phải có lá gấc non lá gừng non trứng vịt , thịt ba chỉ khế chua , mỡ nước, vỏ quýt... đầu tiên phải thả rươi vào một chậu nước ấm để rươi bơi vòng quanh nhả hết nhớt bẩn sau đó rửa sạch lá gấc , lá gừng , hành tươi thái nhỏ đập dập quả khế chua lấy nước , rươi sạch vớt ra bát tô sau đó rắc muối tinh vào thế là rươi cứ tự vỡ bùng bục . Mủ rươi là thứ nước nhờn màu trắng ngà từ thân rươi tứa chỉ một chốc bát tô rươi trở thành một bát bột sền sệt với những thân rươi đã xẹp lép nằm lẫn trong bát. Đổ cả bát bột rươi vào chiếc chậu nhỏ cho gia vị vào đảo đều đập thêm hai ba quả trứng. Thịt ba chỉ băm nhuyễn trộn thành một thứ bột dẻo quánh . Bắc chảo lên bếp cho mỡ nước vào đun sôi già sau đó múc rươi vào chảo mỡ để sôi lên sèo sèo tiếp đến lấy muôi dàn mỏng viên chả cứ thế dàn kín mặt chảo rồi đậy vung lại .Chả rươi cần phải rán kĩ miếng chả phải chín vàng thơm lựng mới lật sang mặt kia rán tiếp . Như thế bên trong là chín tới. Chả rươi thơm lắm đặc trưng mùi của rươi lẫn mùi của gia vị một nhà rán chả thì cả xóm đều biết . Chả rươi rán xong chấm ăn nóng với mắm dấm kèm thêm vài thứ rau thơm , rau mùi một người có thể ăn đến sáu bảy cái đến no cũng được. Nhưng không phải ai cũng ăn được rươi có người ăn rươi là bị dị ứng cả người cứ nổi mẩn lên những hình con rươi có người ăn xong thì miệng lưỡi ngứa rát , có người cứ trông thấy con rươi là sợ phát khiếp còn với những người ăn được thì rươi là đặc sản. Món thứ hai là rươi kho rươi kho cũng có nguyên liệu gần giống với chả rươi chỉ khác có cho thêm vỏ quýt và ít mắm cốt và ít ớt tươi rươi phải kho kĩ cho đến khi nào nồi rươi kho trắng ra chỉ còn lác đác màu xanh của lá gấc, lá gừng thì mới ngon .Rươi kho ăn với cơm nóng thêm tí mắm chắt ăn vào ngày rét thì thật là thú. Rươi kho thơm béo lại ngòn ngọt thỉnh thoảng ăn phải miếng ớt chỉ thiên thì tha hồ mà xuýt xoa. Nồi rươi kho ăn được lâu vào dạo mùa lạnh nồi rươi để được đến khi phần lớp mặt bên trên mốc trắng ra mà phía dưới vẫn thơm lựng .Nhất là những chỗ kho sát đáy nồi hơi bắt cháy miếng rươi kho vừa thơm vừa giòn. Rất bắt chân chấu và tốn cơm.

Khi nào nhiều rươi quá rán kho không hết thì lại làm mắm rươi, làm mắm rươi thì phải chọn mẻ rươi tươi ngon ngâm vào nước gạo ấm lại rắc thêm một tí tro bếp rơm rươi sẽ nhả hết nhớt rất nhanh. Sau đó vướt rươi ra để thật ráo nước sau đó cứ một cân rươi thì ba lạng muối cho vào đảo đều đảo thật kĩ cho rươi với muối quánh lại nhấc một cái có thể lên toàn bộ cả quẩng rươi như quả bột mì là được cho thêm tí vỏ quýt thả vào hũ sành lấy lá chuối khô và ni- lông bịt lại thật chặt. Nhà nào cẩn thận thì đem hạ thổ, còn không thì để vào chỗ mát ở góc bếp . Hũ mắm để chừng hai tháng là hết sạch mùi tanh thơm mặn đậm. Có người quệt mắm rươi ăn sống luôn với ra thơm. Còn bình thường khi nào nhỡ thức ăn thì mở hũ ra lấy một ít chưng với tóp mỡ cho thêm ít vỏ quýt, ớt tươi lấy mùi ăn cũng thật ngon. Bây giờ rươi không nhiều như ngày xưa người làm mắm rươi cũng ít đã từ lâu lắm tôi cũng chẳng còn được ăn món mắm rươi ngày nào. Còn món canh rươi cũng ngon nhưng ít người nấu lắm. Lại sắp đến mùa rươi. Có khi xí xớn về vác vợt đi vớt cho vui như ngày nào.

Cuối mùa khi lúa gặt đã vãn, trời bắt đầu vào hanh hanh se se là mùa đi săn chuột . Những chú chuột đồng béo múp đang dồn dần vào các chân ruộng cao gặt muộn, các mô, đống trên khắp cánh đồng.

Chả biết ngày xưa vua chúa đi săn hổ báo vui thế nào chứ bọn trẻ đi săn chuột thì phấn khởi lắm. Họp phân công công tác đâu ra đấy luôn.

Đứa nào việc ấy tất bật chuẩn bị nào cuốc, mai, thuổng rọ tre , bật lửa,mồi rơm quạt nan, kẹp bẻ răng chuột, xô múc nước, dắt cả chó. Có đội trưởng đoàng hoàng. Như tướng chỉ huy. Leo lên nóc cống tôi chỉ tay phán .

- Lúa gặt vãn nước lại lên to các chú chàng phải chạy lên hết các gò tha hồ mà bắt. Cái giống chuột ăn toàn đòng lúa non với thóc đầu bông này béo phải biết . Chiến thôi chúng mày.

Thế là năm sáu đứa toả ra quan sát dấu chân chuột đi lại ,dò ra vào cửa hang.

Dò ra được rồi thì phải quan sát lớp đất mà chuột đào hang đùn ra ở cửa hang, xem chiều rộng miệng hang để phán đoán số lượng kích cỡ con chuột hoặc đàn chuột trong hang .

Khi xác định xong hang bọn tôi toả đi tìm bịt hết các ngách thoát của đàn chuột . Giống chuột đào hang rất thần tình ngoài cửa hang chính thường được các lùm cây hay bụi cỏ che khuất bao giờ cũng có những ngách để thoát hiểm ,cửa hang chính thưòng nằm ngang sườn những gò đống để tiện ra vào, vừa để tránh hướng gió lùa, cửa hang đào ngược lên phía trên gọi là ngách thượng để lấy ánh sáng không khí vừa để thoát hiểm, còn ngách hạ thì đào ăn thẳng xuống lòng đất . Chúng bố trí đâu ra đấy có kho lương, phòng để ngủ, có lót đệm ổ đoàng hoàng. Nhìn cửa hang và vết chân là đoán được bên trong. Cửa hang trần trên rêu mốc tầng dưới trơn nhẵn là hang rắn đã chiếm của chuột. Phải cẩn thận không thò tay vào nó cắn chết. Cửa hang dày đặc vết chân tõ e ba là hang chuột đàn có hàng chục con. Vết chân sâu xẻ hai là hang chuột đất rất to.

Hang chuột thường ăn từ ngang sườn các gò đống rồi toả đi các nhánh . Xác định xong hang chúng tôi lấy cuốc phá rộng miệng hang dùng mai hoặc thuổng xẻ sâu vào trong đến khi vừa tầm thì thổi mồi rơm vơ những đám rạ chất vào miệng hang rồi thay nhau quạt lùa khói vào trong . Cái thứ khói gốc rạ còn ẩm cay sè trắng đục đặc như sữa cứ từng lớp từng lớp tuồn vào hang .Loại khói này bay vào mắt người cũng làm giàn giụa nước mắt nước mũi chứ đừng nói là chuột lại bị lùa từng đợt từng đợt vào hang. Bọn tôi đứa thì ra sức quạt. đứa thì tìm bít các ngách đứa thì sẵn sàng đợi chuột lao ra khỏi hang là vồ . Được một lát là các chú chàng ngạt khói lấp ló thò ra cửa hang rồi bất thình lình chạt vọt ra . Thế là bọn tôi reo hò ầm ĩ chạy theo đuổi vồ lấy nhốt vào rọ tre . Có những con gan lì tướng quân chui tuột xuống ngách hạ cố thủ thì bọn tôi thi nhau đổ nước nước cứ ngập dần ngập dần thế là các chú chàng cứ nhích dần ra. Rồi vũng nước cửa hang dao động sóng sánh rồi cái mũi đo đỏ đến hàng ria nhô dần lên hấp háy trồi lên . Thế là bị tóm sống hết những con chuột uớt lướt thuớt lông bết lại run cầm cập mắt đảo điên tìm đường thoát thân. Có mà tìm vào mắt.

Nào người, nào chó toàn đứa nhanh như sóc. Những loại này đúng là quân phá hoại lúc lúa còn non thì chúng ăn gốc mạ non đến thì trổ đòng thì chúng ăn đòng đòng. Lúa chín thì chúng víu ngọn chọn ăn những hạt thóc chắc mẩy ở đầu bông giờ thì đáng kiếp nhé.

Thường thường đi từ nửa buổi đến quá trưa thì rọ chuột xách cũng đằm đằm tay . Cả bọn kéo nhau về ăn trưa qua loa rồi tập trung sang nhà một đứa làm thịt chuột.Chuột bắt về còn sống nguyên chạy loạn xạ trong rọ tre cắn nhau chí choé có con cố lách đầu qua lỗ rọ chạy trốn lồi cả mắt ra kêu chít chít.

Mấy đứa lại chia nhau đứa đi đào riềng đứa đi kiếm lá dé, rau thơm ớt mẻ , dấm bỗng ,mắm tôm . Tôi thường đảm nhiệm phần làm chuột . Bắc nồi nước lên bếp quơ rơm nấu cho sôi già rồi bắc ra pha thêm nước lạnh theo tỉ lệ ba sôi một lạnh vào chiếc vại to rồi dốc rọ chuột vào đậy chặt lại. Lục xục , loé choé một lát là im hết . Lúc bấy giờ mới lấy chuột ra làm lông đám lông xám tro uớt nhệp vuốt đi đến đâu là lộ ra lớp da bì bì trắng ngà . Bọn tôi chỉ chọn chuột to còn chuột đàn loại nhỏ là cho gà vịt ăn hết . Làm lông sạch sẽ trông rổ đựng chuột y như rổ mực tươi trắng ngà sạch sẽ . Chạy ù ra chân đống rơm rút vội một ôm để ra góc vườn bắc mấy viên gạch cùng mấy cái xiên sắt đặt ngang làm dàn tôi bắt đầu thui chuột lửa và khói rơm vàng sậm bắt đầu bắt vào những thân chuột trắng làm da căng lên chuyển dần sang màu vàng mỡ nhỏ xuống đám than rơm đỏ cháy bùng lên thơm nhức mũi . Có đám da căng quá nứt ra để lộ lớp mỡ trắng ngà bên trong . Thui xong cả rổ chuột trông vàng rộm thơm lừng . Thui xong tôi bê rổ chuột ra bể nước mổ bụng vứt hết nội tạng chân ,đầu từng con chuột được mổ phanh ra thành từng tấm một mặt da vàng rộm mặt phía trong đỏ hồng màu thịt . Sau khi sát một lớp muối tôi chọn những con to nhất lấy lá dé quây lại lấy một nhành tre tưoi xiên qua thả vào chiếc nồi lúc nã đun nước giờ đã rửa sạch đổ đầy nước mưa và mấy củ riềng sả để luộc.Số còn lại tôi chặt nhỏ chất vào cái nồi đại rồi cho riềng sả đã giã nhỏ măng tre , mẻ , mắm tôm. một ít ớt tươi.... vào đảo đều cho cả hai bàn tay vào ngào bóp cho đến khi ngấm gia vị mềm ra thì thôi.Bắc cả lên bếp chất lửa rồi bọn tôi quay ra đứa lo bếp cháy đều đứa thu dọn dao thớt chuẩn bị bát đĩa.

Nồi chuột om đã toả mùi thơm phức tôi hoà nước đường thắng một ít kẹo đắng cho vào nồi đảo đều .Kẹo đắng là một thứ gia vị và tạo màu được chế bằng cách thắng nước đường tức là cho nước đường và nấu cho cô đặc lại để tạo màu màu cánh gián làm gia vị và tạo màu cho món ăn . Nhất là những món ăn có nhiều mỡ dễ gây cảm giác ngấy. Cả nồi chuột om ngả sang màu nhựa mận thơm lựng . Thế nào cũng có mấy đứa quây lại đòi nếm thử .Cữ đến trời ngả chiều là mọi việc xong xuôi , đám chuột uớp lá dé cũng đã nguội khô lại cái giống lá dé cũng lạ cứ bọc chuột mà luộc thì luộc càng kĩ lại càng xanh muớt ra toả ra cái mùi thơm hăng hắc. Những con chuột treo ráo thịt săn lại trắng như thịt gà .Đồ chấm là muối rang trộn hạt tiêu vắt chanh tuơi có dầm thêm vài miếng ớt . Nhựa mận múc ra năm sáu bát tộ . Rau thơm các loại và riềng sả bày ra chiếc mâm ở giữa chiếu. Rượu trắng rót ra bát cả lũ ngồi quây xung quanh và tiệc bắt đầu mở .

Thịt chuột đồng mềm ngọt nhưng xương lại rắn và dòn gắp một miếng to chấm muối tiêu chanh ăn kèm miếng riềng sả mùi thơm lá dé xộc lên mũi vị mặn chua của muối tiêu lan trên đầu luỡi nhấn hàm răng xuống nước từ miếng thịt tứa ra nhai đều thêm tí cay cay ran ran của riềng, ớt chiêu thêm một ngụm ruợu . Ngon đáo để là ngon. Nhấp thêm ngụm rượu gắp thêm miếng nhựa mận gia vị ngấm đều hơi giống món thịt giả cầy nhưng thịt săn mà mềm hơn . Thịt chuột dễ ăn mà không ngán thỉnh thoảng lại gặp miếng măng tre chua chua đăng đắng càng kích thích khẩu vị.

Lưng lửng bụng thể nào cũng có đứa chống hai tay ra sau lưng ngửa người ra rồi đột ngột chồm lên vớ lấy chiếc lá mơ lông mà ngâm nga

’Sống trong trời đất mênh mông, mà sao em lại lắm lông thế này ‘

Thế là cả bọn lại ngửa người ra cười sằng sặc. Đủ chuyện trên giời dưới bể lôi ra kể với nhau. Chế giễu nhau, trêu chọc nhau. Ngồi thùng trấu nói chuyên thế giới. Trăng lên cao và sáng cũng là lúc tan cuộc đứa nào đứa nấy ôm cái bụng căng tròn về mà ngủ . Thật là những ngày êm đềm vui thú.

Vào đầu mùa đông khi mùa mưa vừa hết cũng là lúc cá mè béo nhất. Mùa mưa cá mè có đủ loại thức ăn nhờ nước mưa kéo theo những mỡ màu trên mặt đất để xuống nước hóa thân thành các sinh vật phù du là tảo là rong là thức ăn phong phú và dồi dào cho lũ cá kiếm ăn ở tầng nước giữa . Cá mè hay ăn ở tầng giữa ních đẫy thức ăn nên cá béo khỏe chắc cũng để tích trữ năng lượng cho mùa đông giá lạnh. Ao nào thả cá mè nếu xuống tắm là biết ngay vì sẽ có cáu cá mè bám vào người. Tắm xong mà có những vết nâu nhỏ tanh tanh bám hết các lỗ chân lông và da hơn nhơn nhớt thì đích thị là cáu cá mè. Cá mè tanh lắm mùi tanh rất đặc trưng nên thường hay được ví tanh như cá mè ranh. Cá mè ranh là loại cá còn bé và rất tanh thịt ăn nhạt chưa ngon nhưng làm gỏi thì lại ngon. Nhưng tôi chả thích gỏi cá mè. Chỉ thích cá mè kho. Mà phải cá mè to. Gì chứ cứ ‘cá cả lợn lớn’ nó mới béo chứ không giống như gà non vịt già mới ngon. Cá được đánh từ ao lên vớ được nhà nào gạn ao thì vui như hội. Chầu chực vớt bắt rồi mua về, thả vào chậu nước gạo cho nhả bớt nhớt và thức ăn còn đọng lại ở mang ngâm cá chừng hai tiếng. Những con cá mè to béo đến gần hai kilo một con cứ quẫy đạp ầm ầm tung toé trong chậu cho dù cá mè không phải là loại cá khỏe có nhiều sức mạnh. Chúng mày cứ quẫy đi cho sạch nhớt cứ quẫy đấy rồi mà đợi vào nồi. Vỏ hành khô lấy xuống từ nánh bếp . Vỏ hành củ tim tím màu cánh gián, mong mỏng như cánh chuồn chuồn, thơm thơm hăng hăng, rửa sạch vò cho nhàu đi một chút để thật ráo nước. Vỏ hành thật ra là thứ phế phẩm vứt đi. Là phần vỏ ngoài còn lại của những củ hành đã được đem ra chợ bán . Gia vị kho cá còn có thêm chuối xanh, ít lá chè xanh mấy quả khế chua,ít rau thì là, một nắm chay khô. Nước mắm ngon và vài ba lạng thịt ba chỉ làm chất độn. Cá mè được tách mang làm sạch. Xắt miếng rán sơ với thịt ba chỉ cho săn miếng cá lại bắt vàng quanh mép miếng cá. Chuối xanh với khế thái lát mỏng tầm nửa phân, lá chè tươi rửa sạch xếp dưới đáy nồi rồi xếp lớp cứ một lớp cá lại một lớp vỏ hành chuối , khế , thì là thái nhỏ xếp chừng ba lớp rắc chay khô lên mặt là đầy nồi. Nêm mắm và muối cho vừa miệng rồi đổ ngập nước nóng nhớ là phải nước nóng. Nước lạnh là làm tanh cá. Cho lên bếp để lửa lom dom. Kho cá mè phải kho kĩ và nhỏ lửa để mỡ cá tiết ra ngấm vào gia vị còn gia vị thì được hòa tan ngấm ngược vào miếng cá . Kho chừng ba tiếng nồi cá kho cạn sạch nước các lớp gia vị quyện thành bánh lại với nhau nồi cá có mùi thơm lựng không còn mùi tanh nào là được. Cá mè béo nhưng mùi rất tanh phải có mấy chiếc lá chè tươi mới khử sạch, chuối chát khế chua làm bớt độ ngấy thịt ba chỉ tạo độ ngậy và giữ nồi cá không bị cháy khê ,lúc bắc ra bếp rắc thêm một ít thì là và lá gừng tươi tạo mùi cho nồi cá kho thêm hấp dẫn. Đặc biệt là vỏ hành, bình thường vỏ hành khô chả có mùi vị gì đặc sắc nhưng kho chung với cá mè được ngấm mỡ cá, gia vị trỏ nên dai dai bùi bùi, ngầy ngậy cộng thêm mùi thơm đặc trưng của hành củ làm cho những thứ gia vị độn ấy ăn còn ngon hơn cả cá kho. Cá mè kho là thức để ăn cơm . Đi làm đồng về bắp chân bắp tay hãy còn cương rắn tắm ù một cái chân tay vẫn phảng phất mùi tanh tanh của bùn non. Trải chiếu ra đầu hè dưới bóng mấy cây cau . Dọn bữa cơm chiều, Chiều mùa đông trời hơi se lạnh ngồi quanh nồi cơm mới trắng tinh bốc khói nghi nghút gắp miếng cá kho vùi vào giữa bát gắp ít vỏ hành rắc lên trên nhẩn nha và một miếng to nhai kĩ cho vị của cơm mới, vị béo của cá mùi thơm của gia vị, chút dai dai của vỏ hành quyện cả vào nhau thật là ngon lành vừa miệng.Đúng là có cá làm vạ cho cơm những bữa cơm cá kho như thế bao giờ nồi cơm cũng sạch bách. Bụng no căng mà miệng vẫn thòm thèm. Lại nhớ đến câu ca xưa ‘ Lạy trời mưa xuống lấy nước tôi ưống . Lấy ruộng tôi cày, lấy bát cơm đầy lấy khúc cá to, Các cụ hay bảo ‘ đầu chép, mép mè’ đầu chép ngon thế nào thì tôi không để í lắm nhưng mép mè thì ngon thật. Mép mè ở đây không phải là phần mép bao quanh miệng của cá mè . Mà là phần chạy dọc theo bụng cá . Chắc đây là chỗ tích mỡ cho mùa đông của cá . Ăn đến chỗ này đột nhiên thấy miếng cá mềm hẳn ra trong miệng vị béo ngậy mà không hề ngấy. Nó mềm như pa tê mà ngậy như gan ngỗng nhưng lại không ngán. Vị ngậy lập tức tỏa ra đánh thức cả vị giác lẫn khứu giác.Ăn cơm cá kho bao giờ cũng dễ ăn chắc dạ mà lại dễ tiêu. Đi cuốc về ăn món này là nhanh lại sức nhất.Có bữa mình tôi ăn hết năm sáu bát cơm mới với cá kho.

Nhà cái Liễu ở ngay gần nhà tôi nó cũng thích ăn cơm cá mè kho. Nó biết nhà tôi có kho cá là vác bát sang xin. Chả ngại ngần gì. Bố tôi thì dễ tính lại quý nó bảo cháu cứ vào bếp mà múc. Thế là con bé vào làm bát đầy vét cả vỏ hành với độn phủ lên. Vừa bê về nhà vừa bốc ăn. Liễu ơi. Bây giờ mày giàu có sang trọng lắm rồi. Chả biết mày còn thích ăn cá mè kho vỏ hành nữa không biết. Còn nhớ hồi phi thân từ trên cống cùng với chúng tao không nữa. Gặp mày cũng muốn nói chuyện nhưng cái thằng chồng mày người cứ thơm nức nước hoa với phì phèo xì gà cứ lườm lườm cười cười. Bọn tao lại ngại.

Nói là đi cuốc về ăn cơm ngon nhưng thật ra có mấy khi tôi phải đi cuốc chỉ biết có vận động lao động thì con người cảm thấy khỏe khoắn ra ăn cái gì cũng thấy ngon hơn chứ cứ quanh quẩn ở nhà thì lúc nào cũng thấy mệt.Không vận động thì khó mà có những bữa ăn ngon lành được.Không khí nữa, một giấc ngủ ở quê với không khí trong lành luôn cho người ta cảm giác sảng khoái khác hẳn với sự mệt mỏi của giấc ngủ chốn thị thành. Lâu lắm rồi tôi chưa được lần nào như vậy. Cứ bảo những nhà nho là hay ăn rỏn rẻn như mèo bởi vì họ có hoạt động gì nặng nề đâu suốt ngày quanh quẩn rồi uống trà vặt thì làm sao có thể ăn như cơm lực điền được. Công việc và cuộc sống bận rộn cứ cuốn tôi đi theo dòng thời gian những lần ngoái đầu nhìn lại ngắn ngủi cũng chỉ như cơn gió thoảng qua rồi lại mải miết theo đuổi những mục tiêu phía chân trời.

Ngày xưa vào cái thời vừa qua thời bao cấp hầu như cả làng đều nghèo cả xã mới chỉ có vài nhà mổ thịt lợn bán . Chỉ nhà ai có khách hay cúng cấp giỗ chạp mới đi mua thịt hay giò chả còn hầu hết mọi nhà đều có gì ăn nấy rau mắm xì xằng thế nên hầu như cả bọn đứa nào cũng đói và thèm ăn thịt .

Thế nên ngay cả trong lúc chơi đùa bọn tôi cũng hay để ý tìm kiếm xem có cái gì chén được hay không ngày xưa ở quê cây cối còn um tùm đi đánh trận giả hoặc trốn tìm chui vào lùm cây nào đấy mà thấy có được tổ ong vang, tổ ong bầu hay ong vò vẽ là cả bọn bỏ cuộc chơi lên kế hoạch đánh bắt tổ ong ngay . Những tổ ong loại này thường chỉ nhỏ bằng chiếc bát đàn màu xam xám treo ngược cũng có chiếc tổ to hơn bằng chiếc bát ô-tô chán nhất là tổ ong muỗi chỉ bằng cái nắm đấm mà nhộng cũng bé tẹo . Tổ nào ong cũng bu đầy ong thợ xây tổ kiếm mật ong chúa đẻ con tổ ong phân công cả ong bảo về có người hay vật lạ đến gần tổ là chúng bu xúm lại tấn công ngay. Trong bọn chúng tôi khi bắt tổ hầu hết đã nhiều lần bị ong đốt .Có lần còn bị cả đàn ong tấn công đốt cho tối tăm mặt mũi . Bị ong đốt thoạt đầu thì đau rát một lát sau nọc ong ngấm vào chỗ bị đốt sưng phồng nóng ran lên, có đứa bị cả khuôn mặt sưng vù trông cứ như anh hề . Mắt híp chặt lại. Bắt tổ ong mà không để bị ong đốt là cả một nghệ thuật. Những cách đơn giản là mặc áo mưa làm áo giáp cầm cù nèo bò gần vào tổ giơ cù nèo giật tổ rồi thu mình trốn trong áo mưa cách này khá an toàn nhưng mất thời gian vì khi tổ bị giật rơi xuống đất một số ong vẫn bám theo tổ. Đám ong sẽ bu vào đồng chí mặc áo mưa đến một lúc lâu lúc đó thì thôi cứ gắng ngồi mà chịu trận thò ra lúc này bị đốt tơi bời ngay . Còn cách khủng bố hơn quấn một bó giẻ vào đầu cây sào rồi tẩm dầu hỏa vào gí vào tổ ong bị cháy cánh rụng lộp độp nhưng cách này cũng nguy hiểm đàn ong mà phát hiện ra kẻ cầm sào sẽ bay vòng tránh bó lửa nhằm thẳng người cầm sào lao vào đốt như thiêu thân mà đốt thế này nhộng bị ám mùi dầu hỏa ăn mất ngon lại tốn dầu . Đốt bùi nhùi hay hương để đuổi ong cũng làm nhộng mất ngon. Tôi đã đi chọc tổ ong và bị ong đốt cũng nhiều lần nhưng phần lớn là bị đốt do bất ngờ chứ còn đã chủ tâm đi chọc thì khó mà bị đốt được . Như đặc công đánh đồn giặc lần lần bò bò, tay kéo cù nèo, mắt chăm chú quan sát di biến động của bầy ong. Chọn thời cơ đúng thời điểm thò cù nèo móc giật thật nhanh rồi bỏ chạy. Lát sau qua lại nhặt tổ.

Tổ ong được nhặt về cả bọn khều những con nhộng ong mũm mĩm trong tổ ra những con nhộng béo trắng ngà múp míp ngọ nguậy đầu đuôi một cái tổ ong cỡ trung bình cũng được khoảng một bát đầy nhộng. Có đứa dấm dúi cho vào miệng ăn sống chóp cha chóp chép. Cả bọn lại chia nhau đứa rửa chảo đứa đi xin mỡ, đứa hái lá lốt .Đám nhộng thường được chia đôi một nưa cho vào chảo rán lúc gần chín cho thêm ít nước mắm thế là có món nhộng ong non chiên giòn ăn vừa ngậy vừa bùi. Còn một nửa đem băm lẫn với lá lốt cho vào chảo rán .Nhộng ong nhanh chín chỉ dăm phút là chảo ong đã tỏa mùi thơm lựng. Với lũ trẻ háu ăn cái tổ ong chả bõ bèn gì có ra mỗi đứa một tổ chúng cũng chén bay nhưng có lẽ vì phải chia nhau từng con nhộng từng miếng lá lốt như thế nên nhộng ong mới ngon mới tạo được dấu ấn cho đến khi cả lũ trưởng thành. Lớn lên xa quê đi rồi nhưng mùi ong rán vẫn theo bọn chúng tôi trên khắp mọi nẻo đường đời. Lúc rán ong cả lũ đứa nào cũng hau háu chầu chực. Nuốt nước bọt ừng ực nhìn những con ong non đang chín vàng trên chảo mỡ. Cái tổ ong chia ra với đám trẻ lúc nào cũng đói như lũ chúng tôi thì chẳng bao giờ đủ nên chỉ vừa ăn xong là cái dạ dày lại biểu tình lại đòi có thêm cái để cho vào bụng ấy thế mà lũ trẻ chúng tôi rất khỏe mạnh chả mấy khi nhức đầu sổ mũi chứ đừng nói là ốm. Trong các cuộc vui chơi việc tìm kiếm đồ ăn bao giờ cũng được ưu tiên hàng đầu vì thế chúng tôi ăn rất nhiều thứ từ quả ruối chín vàng ngòn ngọt, nhàn nhạt đến quả mây chát xịt cứ thứ gì ăn được mà không sao là chúng tôi chén hết. Ở cái vùng quê thuần nông không có nhiều sản vật không có núi cao sông rộng nên có sao dùng vậy. Tuổi thơ cứ từng ngày trôi qua đẹp như một cuốn phim giờ chạy lại trong kí ức.

Ngày xưa muốn bắt được mấy con chim non để nuôi chơi hay bắn được con chim là việc kì công lắm phải đi tìm từ những cành ổi cành bưởi có cái chạc chữ V thật ngay ngắn về chọn một đoạn dây săm xe đạp còn tốt một miếng da nho nhỏ làm bầu đạn rồi hì hục gọt đẽo cả buổi mới thành hình chiếc súng cao su . Còn đạn thì chọn đám đất sét dẻo nhào nặn cho thật nhuyễn rồi vo tròn thành những viên bi bằng hạt nhãn rồi chọn chỗ thoáng phơi cho khô giòn rồi gói lại tìm xem trong làng có nhà nào đốt lò gạch thì đem đến nung nhờ. Những viên bi chuyển màu đỏ au nằm lọt trong miếng da bầu đạn bắn thuận tay lắm . Đường đạn cũng chuẩn. Viên đạn vo phải khéo. Không tròn đều là bay không thẳng. Đạn ăn lên, tên ăn xuống. Nhưng đạn bắn chim thì ăn xuống như tên. Theo lực hút của trái đất. Nên khi ngắm bắn phải nhích lên một tẹo để đạn bay lân xuống là vừa.

Chuẩn bị xong súng ống đạn dược là bắt đầu lên đường đi săn chim .

Đi săn chim nên săn vào buổi trưa nắng chim hay tìm những tán cây rậm vừa tìm sâu vừa tránh nắng. Phải đi rón rén nhè nhẹ , xác định được chú nào phải gương súng thuận tay kéo căng dây thun ngắm chuẩn một cái là bắn ngay vì giống chim ít khi đứng im mà nhảy chuyển liên tục. Duy chỉ có giống bói cá đứng rình mồi ở bờ ao, bờ đầm thì mới đứng im lìm như tượng tha hồ mà ngắm nghía rồi mới buông chạc.

Còn giống chim sâu, chim sẻ, chim sẻ rừng thì vừa nhỏ con vừa chuyền liên tục rất khó bắn. Nhưng nhiều và dễ kiếm. Bắn chim phải luồn ép người như thợ săn không thấy động là nó bay mất ngay. Vào mùa chim di cư có những con chim to lớn, lạc đàn hay sao ấy bọn tôi hay dùng là chim lạ. Ha ha cái từ ấy bây giờ dân tình lại hay dùng ra phết. Tàu lạ, mùi lạ, hình lạ... Chứ chúng tôi gọi là chim là từ lâu lắm rồi. Những con chim ấy vỗ cánh bay là gió phần phật nghiêng ngả đám tre lá. Có những con sải cánh to lớn đến hàng mét. Loại ấy đạn bi không hạ được. Chính tôi đã bắn một Viên rất căng trúng con chim ấy. Chỉ nghe tiếng bộp một cái. Rồi con chim hốt hoảng đập cánh bay đi. Để lại sự tiếc rẻ khôn cùng. Lại ấy phải đạn ghém hoặc hoa cà, hoa cải mới hạ được.

Chích chòe, chào mào thì thi thoảng mới gặpmà cũng khó bắn. tôi lại không phải là tay thiện xạ nên số lượng chim bắn được không nhiều kể cả là sau này có bắn bằng súng hơi cũng không được chính xác. Đi cả buổi hôm nào số đỏ thì được khoảng chục con chim các loại về nhà lại lục cục làm lông thui vàng rồi băm lẫn với lá lốt để rán chả . Ngày xưa chả mấy khi được ăn thịt nên những bữa chả chim chừng được mỗi người dăm miếng gắp ấy thật là ngon nhớ đời. Có lần tôi bắt chim ở buồng cau họ . Quan sát thấy cả đàn chim làm tổ ở buồng cau. Đợi tối xuống tôi lấy cái bao buộc một cái vanh ngoài bao buộc dây rút cẩn thận. Rồi sang gọi cái Liễu. Nó bảo đêm muộn rồi có trò gì thế. Tôi bảo. Cứ đi với tao hay lắm. Rồi hai đứa mò đến gốc cau. Nó cứ tì sát vào người tôi hình như là ngực nó to to căng căng thì phải. Nhưng tôi chả để ý. Cái cần để ý là dặn nó.

Khi tao ụp cái bao vào buồng cau thì mày rút sợi dây này thật nhanh nhé. Giờ thì nó hiểu ra. Mắt tỉnh ngủ sáng long lanh trong bóng tối như mắt mèo. Nó nhìn tôi ngưỡng mộ lắm. Ánh mắt ấy bảo cho tôi biết như thế. Nhè nhẹ nín thở đưa cái bao lên. Lựa cho cái vanh ụp vào buồng cau. Tôi hô.

Giật dây.

Con Liễu giật sợi dây thật mạnh. Thế là lục xục loạt soạt, lít chít. Cả đàn chim hốt hoảng lao ra chui trọn vào bao. Chỉ cần hạ bao xuống nhẩn nha tóm cổ từng con ra. Con Liễu nhảy đu lên cổ tôi.

Ui bắt kiểu này thích thế. Thích thế.

Nó thơm chụt vào gáy tôi mấy cái. Ngu thật tôi lại lấy tay lau ngay xem có bị dính nước bọt hay không rồi làu bàu.

Con điên. Thịt ngay hay mai.

Nó bảo.

Ui. Đội chim này đáng yêu quá chả muốn ăn thịt.

Tôi lừ mắt.

Cho một con để nuôi còn mai tao thịt tất.

Nó xị mặt rồi giận dỗi quay về.

Giờ mà có dịp. Thì chắc không như thế đâu Liễu ạ.

Hôm sau trẻ con cả xóm ăn chim quay nhớ đời.

Chim có nhiều loại nhưng phần đông là các loài chim nhỏ chỉ băm viên rán chả là ăn được ngày trước cứ có thịt ăn là ngon . các chị tôi hay trêu đùa nhau bằng câu ca’ mẹ ơi ăn rau chán chết sao mẹ không mua thịt cá mà ăn’ có thịt có cá để ăn cơm là một mơ ước bình dị mà lại không dễ gì có được nên mọi hoạt động của người lớn cũng như trẻ con hầu như chỉ để hướng tới bữa ăn tươm tất trong gia đình. Nên những bữa cơm có tí thịt chim nó ấm chân răng, nó cứ ấm mãi đến tận bây giờ. Cuộc sống hiện đại lên, đời sống vật chất đầy đủ đến thừa mứa. Khoảng cách gần lại. Cả thế giới có thể kết nối với nhau qua vài cái nhấp và gạt tay. Nhưng khoảng cách của tình thân, tình thương, tình yêu thì lại tỉ lệ nghịch. Những lời yêu thương cứ ít đi thay vào đó là áp lực là chỉ trích là gắt gỏng là đòi hỏi. Thật là mệt mỏi. Đêm mơ mới thấy đĩa chim rán ngày nào.

Onhachanga:

Mày copy bên voz không ghi nguồn à thằng kia

Bấm để mở rộng...

tao up thêm mấy truyện mà trước kia chưa post bên vOz, thread bên đó cũng là của tao mà tml?

Xamlo:

Đm đọc cái này t lại thấy bồi hồi như thấy mình trong câu chyện. Nhà t thì k đc bề thế và truyền thống như nhà thằng thớt, nhưng ngày xưa hồi t còn bé thì làm đám cỗ, đám giỗ cũng trang nghiêm và đầy đủ lm. Giờ thì khác rồi, phần vì đám cháu chắt như tụi t lớn r, phải đi kiếm ăn tứ xứ, có lúc khó về. Phần nữa thì vì anh em trong gia đình k còn được khăng khít như ngày xưa, đặc biệt là sau khi ông bà t mất đi. Nghĩ mà buồn tụi m ah.

Bấm để mở rộng...

Tao tin là sau này mày sẽ làm nên trò trống gì đó. Cố lên tml

xamlol:

Haizz, còn đâu cái thời người với người sống vì tình vì nghĩa, bây giờ thì xô bồ, bon chen, đến người trong nhà còn tính toán, hại nhau.
Nói chung xã hội phát triển, người ta ko còn lo về việc ăn no mặc ấm nữa mà dần dần ăn ngon mặc đẹp nhưng cái tình cái nghĩa ngày càng giảm dần. T là t thích kiểu hơi khó 1 chút nhưng sống với nhau chân tình thế là quý hóa lắm rồi.

Bấm để mở rộng...

Xã hội bây giờ đang quá độ thôi
Vài thời gian nữa là người ta sẽ đạo đức lại. Lúc đó mày tha hồ mà sống vì tình nghĩa nhé.
Tao nghĩ trước tiên ở cái xamvn này...

bankfit:

đọc mà tưởng tưởng ra vui ghê. Nhà tml thớt truyền thống đấy

Bấm để mở rộng...

Cảm ơn tml, tao biết mày nghĩ gì trong đầu rồi đấy

Bà Tị sinh vào năm Tị, tuổi rắn, chắc vậy nên thầy u nhà bà lấy luôn tên con giáp đặt tên cho bà.
Trai Đinh, Nhâm, Quý có tài.
Gái Đinh, Nhâm, Quý qua hai lần đò.
Chả hiểu cái câu mà các cụ ngày xưa đúc kết thế nào mà nó vận đúng vào bà. Bà đóng tuổi Đinh Tỵ mạng Thổ. Thành ra như kiếp con rắn gắn liền với đất với hang. Chứ không phải loại rắn lục, rắn ráo sống ở trên cây. Ngày trẻ bà cũng mỏng mày, hay hạt. Lên miệng nói tay làm. Nên mới chớm mười tám đã có nhiều đám đánh tiếng. Đến năm mười chín bà đã lấy chồng. Anh chồng rõ là khỏe mạnh hiền lành. Thế mà sau một chuyến đi bè luồng từ mạn ngược, về thấy bảo gặp lũ. Thế là đi. Bà cứ ở nhà chờ đợi đến gần chục năm trời. Chờ mãi, chờ mãi đến khi cái nhà bà ở cột kèo nó mục ra, như sắp sập xuống. Bà buộc phải nhờ ông Móc thợ mộc đến tu sửa.
Ông Móc thì cũng góa được vài năm, có một đứa con gái thì ở với bà ngoại. Ông Móc làm thợ mộc rõ là khéo lắm. Người ông cao gầy, nhẳng nhẳng người. Mặt dài dài hay nhăn, đôi lông mày lúc nào cũng kéo díu lại. Cái miệng chẩu ra, làm cái cần cổ cũng vươn dài ra đo đỏ, như cổ con gà chọi già. Cái bút chì lúc nào cũng dính trên vành tai, vết chì chảy cả xuống dái tai, mồ hôi ra nó loang, như vết han trên cánh cổng sắt nhà ông Đương. Nhưng ông làm mộc thì khéo lắm. cả đống gỗ, lạt, tạp nham và ngổn ngang. Mà chỉ mình ông lĩn kĩn, lụi hụi xoay xở. Ông đóng cái đinh, dúng cái sợi chỉ vào bát mực đen xì. Buộc một đầu vào cái đinh, kéo căng rồi nhấc lên. Bật một cái, là đường chỉ đập vào thân gỗ, một đường kẻ chỉ đen thẳng băng. Chẳng vương loang mực ra ngoài chút nào. Cái rìu trong tay ông vung lên tròn đều, nhịp nhàng như múa, là phía dưới các dăm gỗ cứ lần lượt bung ra như hoa gạo rụng. Để thành hình nào vì kẻ truyền, nào mộng thắt. Nào kèo, nào cột . Ông bào cũng thế, cái bào đẩy như lướt sóng. Phoi gỗ đùn ra phía sau cuộn như lớp sóng biển. Chỉ sau một thời gian là kèo, vì, cột, xà gồ.. đã thành hình và sắp xếp ngăn nắp.
Chỉ khi xẻ cây gỗ to ông mới nhờ thêm lão Lĩn. Hai người, cây gỗ bắc cheo chéo, nghiêng nghiêng như quả tên lửa ngóc lên trời. Hai ông người trên người dưới, kéo cưa lừa xẻ với cái lưỡi cưa đại, sáng loáng. Cứ người đẩy, người kéo xoèn xoẹt, xoèn xoẹt. Kéo cưa xẻ gỗ này phải thật nhịp nhàng và phân đều lực, lưỡi cưa chạy mới ngọt, không bị lệch thớ. Và người xẻ mới không bị mệt, chứ giật cục thì chỉ mấy nhịp là mỏi rã tay ra ngay.
Ông Móc tính thế mà đơn giản. Làm việc thổ mộc mà ông không tham ăn tục uống. Chỉ dặn chủ nhà mua cho miếng bì lợn, đem luộc kĩ để ông uống rượu . Còn cơm rau mắm, xì xằng ông cũng chẳng nề hà. Ăn xong xúc miệng bát chè xanh. Nằm ngả lưng tí là lại dậy làm
Vậy mà đến sửa nhà cho bà Tỵ. Bà Tỵ thịt con gà mái tơ, nửa đem luộc, nửa kho nhát. Cơm gạo tám, rau muống luộc, đánh dấm lá chua me. Lại cả cút rượu to. Nhưng ông Móc ý tứ lắm. Ông dẫn cu con nhà lão Lĩn sang vừa sai vặt. vừa để tránh điều tiếng. Chiều ngả bóng là ông thu dọn đồ đạc, quay quả ra về. Bà Tị có mời gãy lưỡi cũng không ở lại.
Thế thôi mà chả hiểu sao cái nhà sửa xong. Thì thấy ông bà về với nhau. Hoàn cảnh ấy nên cũng chả ai nói ra nói vào gì? Rồi sòn sòn ông bà đẻ thêm đến năm đứa. Ông Móc nai lưng ra với nghề thợ mộc. Bà Tị thì hàng xay, hàng xáo, vì cả hai cùng ít ruộng. Nhà bà cứ đứa lớn cõng đứa bé. Lôi thôi nheo nhóc mà rồi cũng lớn cả. Ông Móc lại còn lo chu cấp, thêm cho đứa con gái của bà trước. Tính lại lành lại cả nể nên nhiều lúc cũng túng lắm. Nhưng mà nhà lúc nào cũng thấy vui thấy tíu tít ấy. Bà Tị mà ngơi được việc là tót ra đồng. Mò tôm, bắt cua.
Cứ đeo giỏ lên là về có đồ ăn.Có đồ cho ông Móc uống rượu. Cái quãng đầm từ trạm bơm về cầu ông Lệch rộng mênh mông,nhưng nhiều tôm cá. Bà Tị cứ xì xụp, ù oạp như con rắn nước ấy. Lúc ngoi, lúc ngụp ,thế mà ngoi lên là nào tôm, nào cua, cáy, nào cá …hai bàn tay bà như có mắt dưới nước ấy. Chả hiểu chẳng cần nơm, dậm gì mà bà vẫn tóm bắt được. Hôm nào đang nắng mà đổ mưa rào cữ đầu hè ấy. Bà còn lùa được cả tôm vào chân lúa chiêm, vào những vũng bước chân. Rồi cứ thế nhẩn nha nhặt bỏ giỏ. Tính tình thì xởi lởi. Chưa thấy người đã thấy tiếng. Lúc nào cũng hớn hở cười vui. Gặp bà là hay đủ chuyện mà là chuyện vui vẻ.
Bà chả biết chữ, nhưng thuộc đủ các câu ca, hò vè. Nói chuyện là nẩy được Kiều,là vận được câu ca ngay.
Chả biết học đâu và lúc nào mà bà thuộc lắm câu thế. Buổi trưa mà bà hát ru con, thì nghe thắm thiết bồi hồi lắm.
À ơi, Thân em như con hạc đầu đình.
Muốn bay không cất nổi mình mà bay.
Hay bà ru bằng vè nói ngược nghe buồn cười mà trẻ con vẫn ngủ được mới tài.
Voi kia nằm ở giậm giường.
Cóc đi đánh giặc, bốn phương nhọc nhằn. Ạ à ơi
Bong bóng thì chìm.
Gỗ lim thì nổi
Đào ao bằng chổi.
Quét nhà bằng mai.
À ơi.
Trời mưa cho mối bắt gà.
Đong đong, cân cấn đuổi gà xôn xao.
Lươn nằm cho trúm bò vào.
Một đàn cào cào đuổi bắt cá rô.
Thóc giống đuổi chuột trong bồ,
Gà con tha quạ biết mô mà tìm?
Nhà bà ở rìa làng có cái ao rõ to, nhưng cái vườn thì nhỏ. Trẻ con trong làng mùa nóng cứ việc ra đấy mà bơi, mà tắm. Tắm chán thì vào vục nước mưa ở cái chum dưới gốc cau. Có tiện tay vặt quả gì ăn.Ông bà có trông thấy cũng chỉ cười hiền.
Đám con ông bà vương trưởng lớn dần. Ông Móc cũng yếu dần, với lại người ta bây giờ làm mộc bằng máy. Không nhờ đến ông nữa. Thi thoảng có đám dựng nhà kiểu cổ, với viết chữ nho trên xà gồ , người ta mới nhờ đến ông thôi. Rồi ông Móc mất. Sau một bữa rượu ông bỏ dở lên giường nằm thế là đi. Như người ta đi ngủ ấy. Như một ông tiên. Ông thì như thế mà bà thì…
Ông Móc đi rồi. Chỉ khổ bà Tị, bà ở với đứa con trai trưởng, thằng con thì đi làm xa suốt. Làm thợ lái máy ủi theo công trường. Ở nhà bà trông nom ao chuôm, vườn tược và mấy đứa cháu. Nhưng đứa con dâu thì hỗn lắm. Tính bà vốn nhịn. Chả bao giờ nói xấu con dâu một câu. Nhưng con dâu bà thì chi li, hà tiện và tính toán ghê lắm. Thấy chồng lành, mẹ hiền lại càng lên nước. Bà Tị lương hưu chả có thi thoảng lại ốm đau. Mấy đứa con kia cũng bấn chả giúp được mẹ mấy. Mẹ đi chơi đến chỗ các con cho khuây khỏa chỉ được vài ngày rồi lại về.Ở cùng người chi li hà tiện nó khổ lắm. Cái gì cũng bị nói bị nhắc. Bị cay ca, chì triết. Những người ấy trong mắt người ta chỉ có tốn và kém. Không có nghĩa lý hay tình người gì hết. Cứ mất đi cái gì là họ xót xa.
Người già mà không tự chủ được kinh tế khổ thật. Con dâu nó coi thường. Cho dù nó về là đã được hưởng hết cái cơ ngơi được gây dựng từ tay ông bà. Ngày còn sống ông Móc hay uống rượu. Lại hay mời vợ một chén. Dần dà bà Tị đâm ra uống được rượu. Từ hồi ông mất bà buồn hơn lại càng uống nhiều hơn. Cứ uống một mình chả cần đến bữa. Có lúc ngồi lịm đi ở góc vườn. Khổ nhất là khi đám xá, cưới xin, giỗ chạp. Người ta mời. Đi tay không thì chả đặng, con trai thì đi vắng. Bà hay phải nhờ con dâu. Mà với người hà tiện, chi li, phải chi đồng tiền ra họ xót xa lắm. Như là dứt thịt mình ra đấy. Nên đưa ra được một đồng thì họ nói, họ đay nghiến cho người cầm phải đến rơi nước mắt thì thôi. Mà bà cũng có xin đâu. Bà chỉ vay thôi. Lúc nào có con cháu biếu, hay bà bòn được từ cây quả trong vườn. Thì bà lại trả. Làng quê đổi mới dần, nhà xây nhiều hơn, làm ăn khấm khá hơn. Thì cái việc ăn uống, giỗ chạp nó lại nhiêu khê hơn trước, bày vẽ hơn trước. Nhà này làm được thì nhà sau lại cố mà làm cho to hơn. Chỉ khổ cho những người như Bà Tị. Không được mời thì ngại vì bị xấu hổ như bị coi khinh. Nhưng được mời thì lại phải lo phong bì. Và lại phải lo khi nhờ vả đến con dâu.
Đúng cái hôm mưa rào đầu hè. Anh cu Nẫm đi phun thuốc sâu về thì thấy bà Tị nằm lăn ở gốc cây Quéo. Anh ta réo ầm làng nước lên.
- ối bà con, làng nước ôi . Bà Tị bị sao thế này.
Mọi người ùn ùn chạy đến. Thì chị con dâu ra bảo mặt lạnh tanh.
- Các bác cho bà cháu vào nhà giúp. Chắc say rượu nằm đây mà, mưa không chịu vào nó phải cảm lại khổ nhà cháu chứ khổ ai.
Nhưng bà Tị không phải cảm. Bế vào giường mà miệng bà cứ sùn bọt lên trắng xóa. Rồi bà co giật, mắt trợn trừng, chân tay co quắp lại. Miệng sùi bọt không ngớt. Không nói được câu nào chỉ thấy trong ánh mắt hiện lên sự đau đớn đến tột độ. Mắt bà lúc trắng dã như mắt lợn luộc, lúc vằn đỏ lên như máu, đỏ như mắt con rắn hổ mang có mào. Tay Lãn con ông Lĩn chạy sang định bế bà đi viện. Nhưng nhìn thấy thế buông luôn .
- Thôi xong, viện làm chó gì. Uống diệt cỏ rồi , giời cứu.
Đúng là trong đám bọt trắng xùi ra có mùi thuốc diệt cỏ. Thôi xong rồi. Bà Tị ơi sao bà phải chọn cái chết đau đớn như thế. Tấm thân gầy của bà cứ vặn lên, vặn xuống trong đau đớn, như con rắn bị ép chặt đầu. Miệng không nói được chỉ có tiếng rít và bọt trắng sùi ra. Quằn quại một lúc. Bà mềm nhũn ra. Bất động, Cô con dâu mặt xám ghoét. Lúng túng run tay không điện thoại nổi cho chồng.
Chắc bà thấy mình sống không còn ý nghĩa. Bà thấy nhục nhã khi sáng nay bà thẽ thọt với con dâu.
- Mẹ nó cho bà vay trăm bạc bà đi đám với.
Cô con dâu trừng mắt.
- Vay gì ? Lần trước vay đã trả đâu. Không có tiền thì đừng đi nữa. Sĩ diện
Vậy là bà không nói gì. Không đi nữa. bà cầm chai rượu uống dở ra gốc quéo. Bà uống rượu. Bà thấy ông Móc hiện về trước mắt bà. Rủ bà đi. Rồi bà thấy vẻ mặt cam chịu của thằng con trai. Bà thấy đôi lông mày xăm đen đậm nhíu chặt của cô con dâu. Bà thấy những lời mời đi đám. Bà uống. Bà thấy bùng nhùng trong đầu. Bà lại thấy ông Móc đang múa rìu, thấy ông Móc ngồi uống rượu thịt gà, nhìn bà với ánh mắt yêu thương. Bà đứng phắt dậy. Đi về phía bếp. Móc ra gói thuốc cạnh bình phun thuốc sâu.

Nó chầm chậm ôm vô lăng, lái xe một mình chạy dọc theo con đường nhỏ chạy men theo dòng sông. Con sông về đêm trôi như khẽ khàng hơn, giấu trong mình hơi thở nhè nhẹ của trời đêm.Trên mặt sông lăn tăn, lấp lánh những gợn sóng đuổi nhau, bắt theo ánh sáng của đèn pha xe, ở những khúc cua, và xa hơn là ánh mờ lấp loáng của ánh trăng rằm đầu hè, cũng đua chen tưới đều xuống mặt sông. Đêm quê vẫn yên tĩnh và thanh bình, trong lành như ngày nào. Trong những cảnh quê , ở cái thành phố này. Nó thấy quãng đường và khúc sông này còn đậm chất quê nhất. Mọi thứ vẫn sạch sẽ, trong veo đến mát lành. Ít rác, ít bê tông ít nhạc xập xình. Phía bờ bên kia xanh đen im lìm,những lùm cây cao thấp đan xen nhau. Nổi lên trong quẩng mây đêm như dãy núi thu nhỏ. Nó ấn tắt tiếng nhạc, mở cửa sổ trời, hít sâu cái mùi thơm thơm, ngai ngái từ phía cánh đồng lúa đang độ lên xanh,mỡ màng tràn vào trong xe.Hòa lẫn cái man mát, dìu dịu từ phía sông đẩy vào. Quyện vào nhau mơn man trên đầu, trên tóc nó. Cái mùi đêm quê lâu lắm nó mới ngửi lại. Cái sự tĩnh lặng và êm đềm làm con đường trong đêm trăng như dài ra, ngoằn ngoèo và bí hiểm hơn. Đồng hồ đã chỉ quá con số mười hai. Nó nén mình lại rồi buông một tiếng thở dài.
Nó định ra thành phố sớm, dự định chỉ là về viếng đám tang bố người bạn cũ. Xong sẽ ra ngay. Nào ngờ nó gặp lại người ấy. …
Hình như nó là người may mắn. Từ bé nó đã luôn sống lãng tử. Chả bao giờ coi việc gì là quan trọng. Học hành thì tài tử lớt phớt, mải chơi hơn mải học. Cũng chịu khó đọc sách nhưng đọc rất nhanh. Chỉ tóm lược ý chính không đào sâu, nghiền ngẫm bao giờ. Học hành thi cử dù nó chả để tâm và lấy làm quan trọng cho lắm, mọi thứ đều đến với nó khá dễ dàng. Học xong nó đã có chỗ sắp sẵn để làm việc. Nó chả cố gắng hay phấn đấu gì cả. Mà mọi thứ đến với nó khá tự nhiên. Nó chả bon chen giành giật. Sẵn sàng vì mải chơi mà bỏ qua những món lợi nhìn, sờ thấy được. Bạn bè rủ rê là tớn tác, bỏ cả việc đi chơi. Ngay cả việc yêu với nó cũng không có gì khó khăn. Có người nó không tán tỉnh một câu nào vẫn yêu thương nó. Lạ thật. Đúng là người ăn không hết. Người lần chẳng ra.
Người ấy . Lâu lắm rồi nó mới gặp lại. Và thật tình cờ lại là họ hàng, trong đám tang bố cậu bạn này. Nhiều lúc nó muốn viết những chuyện không liên quan đến ma chay, tang tóc. Nhưng chả hiểu sao những chuyện mà nó viết hay liên quan đến tiếng kèn của phường bát âm đến vậy.
Người ấy lấy chồng và sống ở vùng này.
Ngày ấy nó về một vùng quê thực tập. Sinh viên . Rách như tổ đỉa. Nhưng sĩ thì vô đối. Nó ở nhà đến cấp ba vẫn ngoan ngoãn. Đi học một cái. Chữ nghĩa cao siêu chưa thấy đâu, nhưng rượu chè, cờ bạc và tán gái thì được đặc cách, cấp bằng tốt nghiệp sớm. Anh trai nó đi tàu vốt cô buôn xe mi ni hàng cáy . Chiều với thương thằng em đi học vất vả. Cứ mỗi chuyến về là cho một cái xe. Vì cái xe cũ nó đã chơi hết sạch. Nhưng nào là mất, nào là cho bạn mượn cũng mất để lấy lý do xin anh trai. Tiền nhà cho, tiền học bổng nó chỉ chơi một tối có khi hết sạch. Thế là đi thực tập nó về lấy xe máy của anh trai nó để ở nhà phi đi. Quần áo đẹp, xe máy Đờ rim Thái mới cứng. Nhưng túi thì không có một xu để đổ xăng.
Nó về khu quê này thực tập. Còn người ấy xinh đẹp, ngoan ngoãn nhất khu này. Cả lũ bạn nó xông vào tán tỉnh, còn nó thì không. Nó còn mải hỏi tìm mấy nhóm khác thực tập ở khu nào? Để tìm chỗ đánh bạc hòng gỡ lại số bị luộc nhừ tuần trước ở trường. Cả lũ bạn nó, từ thằng Tú nẫm, trắng trẻo đẹp trai, đến thằng Hùng ruồi. Mồm hót như chim khiếu, mở miệng là làm người khác cười. Lăn vào tán vẫn không đổ. Mà em nó thì vừa tốt nghiệp cấp ba đang ôn thi ở nhà. Thằng Thắng cận học giỏi nhất bọn. Như con mọt sách bài nào cũng giải gọn gàng, mà mon men sang dạy kèm, ôn kèm vẫn bị em cho liều sài lắc quầy quậy. Nhà em lại ở ngay sát nhà chúng tôi thuê trọ. Nhóm có tám thằng, tự vỗ ngực là nhóm ‘bát tiên quá hải ‘ nổi đình đám nhất trong khóa. Thì có đến sáu thằng tán mà chưa đứa nào làm em xiêu lòng. Mấy thằng cay cú, thách đố cả thằng Trường công tử, trắng trẻo đẹp trai, tóc lúc nào cũng chải một luống, một xẹp. Kiến bò phải chống gậy đến giăng lưới mà không ăn thua. Được mấy hôm thằng Trường cũng hô chịu . Với lại nó bảo tại chúng mày thách đố thôi. Chứ tao có người yêu rồi. Nó mà biết nhọc lắm. Thôi của chúng mày cả đấy.
Em thì tối nào cũng chong đèn học bài đến khuya. Đúng là vừa xinh, vừa chăm, vừa ngoan. Đấy là đám bạn kháo nhau thế. Chứ nó mải chơi chả để ý mấy. Hết giờ học với thực tập là mấy con ma bạc, cuốn vào nhau để vặt lông nhau. Mặc kệ thiên hạ. Một chiều ngày nghỉ cả đội về hết chỉ mấy con ma bạc báo láo về nhà là hoàn thiện bài thực tập. Chứ thật là là ngồi luộc nhau. Đến chiều thì mấy thằng nhẵn túi. Giải tán. Nó cũng thua sạch. Đói. Mỏi. Nó lần mò tìm đồ ăn. Thấy được ít mỳ túi thì hết nước sôi. Nó nhảy qua bờ rào chè lam, sang nhà em xin nước sôi pha mỳ. Cờ bạc ngồi lâu, tóc tai nó dựng đứng, mặt mũi phờ phạc, mắt đỏ ngầu. Nó cũng chả ngại. Em đang nấu cơm trong bếp. Nó tần ngần đứng cửa.
- Em gì ơi. Cho anh ít nước sôi pha mỳ. Đói quá.
Không biết trông nó đáng thương hay thế nào. Mà em lấy viên gạch chặn chỗ rơm đang đun,rồi chạy tót lên nhà. Lát sau quay xuống, hai tay một tay cầm bát tô cơm, một tay cầm bát tôm rang. Đưa cả cho nó.
- Em chưa đun nước, anh ăn tạm.
Nó cũng ngại lắm. Nhưng cơn đói nổi lên. Nó nuốt nước bọt , nhìn tô cơm và bát tôm rang. Rồi hí húi ăn. Ngon. Cơm gạo ngon nấu nước mưa, để nguội lại càng nhai càng ngọt. Tôm rang ngầy ngậy. Nhai vào quyện với cơm, nhuyễn miếng cơm ra ngọt lừ. Ấm bụng nó mới ngước lên. Em ngồi nấu cơm bếp rơm. Ánh lửa bập bùng hắt lên gương mặt trong sáng và thành thiện, hai má bị hơi lửa làm hồng rực lên, đôi mắt thì long lanh. Cái áo cổ cao như của con trai như ôm lấy cái gáy mịn xinh và trắng, loáng thoáng những sợi tóc tơ .Cái miệng mim mím lúc chúm lại thổi vào gầm bếp khi gặp chỗ rơm ướt. Đáng yêu khôn tả. Miếng cơm trong miệng nó như cứng lại. Khi nhìn em thổi bếp. Chưa bao giờ nó thấy một hình ảnh đẹp và đáng yêu như thế trong đời. Em quay ra nhìn nó rồi cười. Lấy cái que cời tro ra chọc chọc.
- Anh bị nghẹn à? Sao ngồi ngay đơ ra thế?
Nó xấu hổ nhưng rồi lại dầy mặt được ngay.
- Cơm ngon thế này, nghẹn sao được. tại mải ngắm em.
Thế là em nấu cơm nó ngồi cạnh tán chuyện. Đúng là nhất cự ly, nhì cường độ. Pháo bắn tầm xa không bằng a ka kẹp nách. Cứ giờ em nấu cơm là nó bò sang. Trên trời dưới biển, bốc phét bốc lác.
Mười câu thì đến chín câu rưỡi là bốc phét. Khổ sao con gái là em. Bao thằng say mê thật lòng thì không thích. Nói thật thì không tin. Nhưng gặp thằng bốc phét thì cứ há mồm ra. Mắt chữ O mồm chữ A nghe không sót một lời.
Rồi nó dạy em chơi đàn. Dạy em hát. Dù nó đánh đàn cũng chỉ như như trâu cọ đống rơm. Rồi có cái xe máy. Nó lôi em đi tập xe. Dạy em đi xe máy. Dạy chả thấy đâu nó chở em chạy tít ra bến sông. Ra quãng đê vắng rồi cầm tay, vuốt tóc. Em xinh thật. Càng gần em, nó càng thấy em xinh hơn. Em hay mặc cái Áo vải siêu mềm màu tím, cái quần thụng kiểu alibaba, mốt của thời ấy đấy. Ngồi hai tay ôm đầu gối, lưng rất thẳng nhìn ra sông. Gió thổi tung tóc em. Nó rất thích gió thổi tóc em bay rồi nó vừa nghịch vừa vuốt lại. Rồi nó khoác vai em. Kéo em sát vào, ép để mặt em sát vào tai nó. Nó rất quái . Nó không hôn. Mà để em phải tự hôn nó. Những nụ hôn đầu tiên của em là cho nó. Nó vụng dại nhưng chân thành, ngọt như cỏ mật, dưới chân nó. Nó ôm cả cái thân hình mảnh mai ấy, đẩy xuống bờ cỏ, tấm thân ấy run lên, hơi thở gấp và ngột ngạt. Hai tay em kéo đầu nó xuống thấp, xuống nữa. Làn da mịn mát ở cánh tay em miết vào cổ nó. Kéo nó chìm vào đôi môi xinh như nét vẽ và căng mọng.
Cả nhóm thực tập ngã ngửa thì thấy nó rủ em đi chơi nhanh như điện. Đồ ăn bên nhà em có gì thường mang sang nó, cho cả nhóm ăn ké. Có tối nó tổ chức cả bọn tổ chức đám cưới. Gọi em sang làm cô dâu như đúng rồi. Những thằng dẻo mồm làm tổ chức như đúng rồi.
Nào là quà tặng cho cô dâu, chú rể.
Cái gì cưng cứng mềm mềm,
đố ai biết được bên trong có gì?
Rồi cô dâu má đỏ hồng hồng.
Nước mắt ròng ròng chống bão đêm nay.
Rồi đàn hát, bông phèng ầm ĩ . Thật là những ngày vui. Những kỷ niệm ngọt ngào. Những chiều cuối tuần nó hay chở em lên tận chỗ núi hình con Voi chơi, rồi vòng về phố uống sô đa.
Em yêu nó như thế. Vậy mà….
Tình cờ gặp lại. Nó và em rất nhanh dù không nói với nhau câu nào. Đã tìm được chỗ cần gặp nhau.
Trò chuyện rất lâu, hỏi thăm rất nhiều. Cho đến khi những chiếc chuông điện thoại réo ầm lên. Nó mới bắt tay em. Và chào nhau ra về. Nó muốn lắm một cái ôm. Nhưng đôi chân cứ như chôn cứng lại. Em về. Nó ra xe, cố tình chạy vòng qua khúc sông này. Rồi hít một hơi trở về với thực tại.

- Bà thì sống chết với mày này. Này thì bắt nạt bà này, trêu chòng bà này.
Cô Bé mắt long sòng sọc trông như toàn lòng trắng,cái màu trắng đáng sợ. Nó giống như màu mắt con lợn lúc bị chọc tiết .Mặt tái nghoét đi, môi tím thâm lại như quả cà tím, tóc tai xổ tung ra, rã rượi. Miệng cô lúc mím lại, lúc nhe ra hàm răng trắng. Rồi cô gầm lên chửi với cả sự căm hờn và uất ức, cô vác các ngõng bừa đã tụt lưỡi, cố đuổi và quật vào lão Thếp. Nhưng chân ruộng mạ đang làm để rắc mạ, bùn lầy nhão như cháo loãng màu than non, lại còn thụt lún, chân này bước xuống mãi mới rút được chân kia lên. Càng cố chạy nhanh càng không thế nào chạy nhanh được. Cô lại vác các ngõng bừa khá to nên không quật trúng được lão. Lão Thếp thấy cô giận cực điểm cũng hoảng bỏ chạy quanh chân ruộng rồi vọt lên chỗ nong nước gàu sòng. Quay xuống chửi với lại.
- Con đĩ ranh kia, mày dám quật ông à?
Cô Bé tháo được một khúc tre từ cái ngõng bừa quăng thật mạnh về phía lão Thếp. Lão ối lên một tiếng rồi ngồi thụp xuống. Khúc tre quật mạnh vào mặt lão, lão bịt mặt và máu bắt đầu chảy qua kẽ tay lão nhễu xuống mặt bùn. Đỏ tươi từng giọt, loang trên mặt bùn. Trông rất ghê.
Cô Bé giận dữ nhào lên bờ, túm tóc lão giật mạnh, ghì lấy kẹp chặt đầu lão vào giữa hai đùi. Rồi ra sức thụi vào lưng vào sườn lão với tất cả sự căm hờn. Bị đau lão ngỏng người vùng lên,thế là cả hai lăn tòm xuống ruộng. Bùn đất bê bết,nhão nhoét. Kín từ chân đến đầu.Trông còn bê bết hơn cả thợ mỏ hết ca. Cả hai chỉ nhe răng hai bộ răng, và hai con mắt trợn trừng, trợn hoả như ăn tươi nuốt sống nhau.
Bùn bết lại làm cái khuôn người cô Bé lẳn ra. Cặp đùi ếch to và chắc như thân chuối, eo thắt, ngực thì thây lẩy ra. Bùn đất bê bết đầu tóc , nhỏ tong tỏng xuống mặt bùn. Vậy mà cô vẫn nhào vào lão Thếp túm thật lực mái tóc của lão giúi xuống ruộng. Lão Thếp vẫn là đàn ông. Yếu trâu còn hơn khỏe bò lão cũng vùng lại thụi vào mặt vào bụng cô Bé. Cái áo nâu chẽn bị rách bung ra, lộ cả mảng lườn trắng trong chốc nhát rồi bùn lại phủ kín đen ngay. Đúng là trận đánh nhau ' lên bờ xuống ruộng' Bà Na và bà Kèo gieo mạ gần đấy. Thấy đánh nhau hăng quá mà chỉ biết đứng trên bờ tru tréo.
- Ối làng nước ôi, lão Thếp nó đánh nhà Bé đây này. Ối làng nước ôi.
Rồi tiếng chân huỳnh huỵch chạy đến. Tiếng chửi xe xé cất lên.
- Mẹ cha thằng Thếp mày đánh em bà bà xé xác mày ra.
Á à, cô Bờ . Chị gái cô Bé đang sồng sộc chạy đến. Phen này lão Thếp nhọc rồi. Một mình cô Bé mà còn chưa ăn ai giờ bà chị đến nữa thì vui rồi. Cô Bờ chạy đến phi một phát nhào vào lão Thếp, lúc này đang thắng thế đang đè được cô Bé ra mặt bùn dìm xuống. Cô Bờ nhào cả người vào làm lão đổ nghiêng ra. Lập tức cô Bé vùng dậy lại túm tóc vào cào cấu lão Thếp. Chỗ bị khúc tre ném rách mặt máu càng chảy ra, trộn lẫn với bùn,tanh tanh mặn mặn. Hai cô miệng vẫn hò hét chửi bới túm đánh lão Thếp. Đến khi có mấy người đàn ông nhảy xuống can kéo ra thì lão Thếp đã mềm cả người. Mồm sặc cả bùn. Rũ ra chả còn đánh chửi lại được. Chưa trận đánh nhau ngoài đồng nào mà dữ như trận này, không kịp can có khi lão Thếp bị dìm đến chết. Hai cô vẫn chưa hết cơn thịnh nộ vẫn lăn xả vào túm kéo, cào cấu với tất cả căm hờn.
Lão Thếp bị đánh trận ấy phải nhập viện và ăn cháo hàng tháng. Chắc lão thù cô Bé lắm. Nhưng chưa dám trả thù . Vì càng làm to chuyện càng lộ cái sai của lão.
Chả là đúng là oan gia ngõ hẹp. Nhà lão Thếp ở ngay sát nhà cô Bé. Hai cái ngõ cũng sát nhau, ruộng cũng nằm sát nhau. Cô Bé thì có người yêu đi bộ đội, chưa cưới xin gì. Anh ấy về phép thì cô Bé có bầu. Anh ấy đi lên biên giới chiến đấu rồi hy sinh. Cô thành ra lỡ dở ở vậy nuôi đứa con gái còn bé tí. Bên nhà anh người yêu thì bán tín bán nghi không rõ có phải con cháu nhà mình không? Cứ lừng khừng, làng khàng, cô Bé vốn khái tính. Chả cần luôn. Ở vậy nuôi con. Gái một con lại làm đủ việc nặng nhưng cô trông khỏe khoắn lắm. Tóc cứ mượt ra, da thì trắng hồng, môi đỏ. Cô không cao nhưng khúc nào ra khúc ấy. Trong làng khối anh dòm ngó, thậm thụt . Lão Thếp thì đã gần năm chục nhưng cậy gần nhà nên làm đủ trò để gạ gẫm, trêu chọc. Nhưng cô Bé thì ghét cay ghét đắng. Cô ghét nhất cái loại đàn ông mà tính đàn bà. Lại kiệt sỉ đo lọ nước mắm, ngắm củ dưa hành. Nhưng đặt mông là nói thánh nói tướng. Cứ như mình là bố thiên hạ, ban phát lộc cho mọi người. Quần Áo thì xộc xệch, hôi hám. Lúc nào cũng thuốc Lào vặt, vàng cả mồm. Nhà sát nhau cách mỗi các hàng rào chè lam với khoảng vườn nhỏ. Gạ gẫm mãi không được lão giở đủ trò mất dạy với cô. Cái nhà tắm cô đã quây rào cẩn thận, dấp cả gai mây, cây mây xung quanh mà lão vẫn mò mẫm sang rồi khoét cái lỗ để nhòm cô tắm. Có lần cô khoét rộng thêm cái lỗ. Lão Thếp hí hửng tưởng cá cắn câu. Ghé nguyên cái mặt vào. Thế là cô Bé tương cho cả một bát nước mắm lẫn ớt vào mặt. Lão rú lên ôm mặt chạy về. Sau đấy lão giở đủ trò bắt nạt, bẩn bựa với cô Bé. Chả nhẽ có việc gì cũng phải nhờ cô Bờ hay mọi người đến can gián. Nên cô Bé cắn răng chịu đựng với lão. Nhưng cái trò gần nhà lão có nhiều thời gian để tai quái lắm. Thi thoảng lão ném con chuột còn sống nguyên sang sân nhà. Hay lão thả chó cho cắn gà nhà cô Bé. Lão đặt điều nói xấu nào người yêu cô đào ngũ nên không dám về chứ có phải hy sinh đâu. Rồi đặt điều là lão nhìn thấy ông A ông B ông C vào nhà cô Bé. Vườn cạnh nhau nhánh cây nào thò sang nhà lão, lão chặt sạch. Còn ngang nhiên lấy hoa quả bên vườn nhà cô Bé. Lúc thì thế lúc thì lão lại ngọt nhạt gạ gẫm. Vợ lão thì cũng xấu cả người cả nết như chồng. Chỉ giỏi đặt điều thêu dệt. Rồi bảo cô Bé mê chồng mụ ta. Nhưng chồng mụ ta không thích nên đâm hằn học với nhà mụ. Mặc dù người làng ai cũng biết chuyện. Mọi người cũng hay bênh vực cô nhưng ở cái thế ngay cạnh nhà nó khó lắm. Những trò bẩn và vặt vãnh gây ức chế nó làm cô Bé thâm thù lão Thếp. Đi mà gặp lão là cô nhổ nước bọt. Chửi gió mắng mây ngay, lão mà thái độ là cô chửi đốp vào mặt. Hai bên thù hằn nhau. Không sớm thì muộn cũng đánh nhau thôi. Và đến hôm cô đi tát nước từ sáng sớm để bừa xong thì gieo mạ. Ruộng lão ngay sát ruộng nhà cô. Ra đến nơi. Lão điềm nhiên lấy cuốc, cuốc bờ ra để nước chảy sang ruộng nhà lão. Cô Bé cứ hì hục tát. Mệt bở hơi tai lên thăm ruộng xem nước đi đâu thì mới biết bị lão tháo nước.
Thế là bao nhiêu uất ức dồn lên. Cô giật ngõng bừa đuổi phăng lão Thếp. Lúc túm được mới thấy cô khỏe thật, hai tay cô ghì chặt tóc lão Thếp ấn xuống kẹp chặt vào đùi rồi ra sức thúc vào sườn vào lưng lão. Lúc yếu thế bị đè ra ruộng cô vẫn với tay lên cào cấu, cắn cả vào lưng lão. Với tất cả sức mạnh và căm hờn.
Lão Thếp dậy được, lão mài dao sáng loáng. Người làng bảo cô Bé chuyển dọn đi chỗ khác chứ không sống yên được với lão. Án mạng có ngày. Nhưng một hôm có một người mặc quần áo bộ đội chân đi thậm thọt vào nhà cô Bé. Không biết thấy nói chuyện gì mà cô Bé khóc váng lên. Rồi mấy hôm sau thì gia đình nhà người yêu cô Bé sang thăm mẹ con cô. Gia đình nhà người yêu cô có mấy anh em thanh niên sức vóc lại lì lợm. Nên lão Thếp phải dừng lại nghe ngóng. Còn anh bộ đội thọt chân càng ngày càng thấy hay qua lại nhà cô. Lúc lợp lại mái nhà, lúc bắc đường ống nước. Nghe đâu là bạn thân của người yêu cô Bé. Hai người đi trinh sát bị dính mìn, trước khi chết người yêu cô Bé đã gửi gắm người yêu mình với bạn. Nhưng vết thương điều trị lâu quá. Mãi khi lành người bạn mới tìm về được. Với tất cả nhật ký đồ đạc và những bức thư viết chưa kịp gửi của người yêu cô Bé.
Lại một hôm con lợn nhà cô Bé bị sổng chuồng chạy thế nào lại vọt sang nhà lão Thếp. Lão trút giận vào con lợn vác gậy đập nó chết. Anh bộ đội thọt chân đến biết chuyện . Tối đến sang thẳng nhà lão, lôi ra đầu ngõ. Nghe đâu anh trước là trinh sát đặc nhiệm. Chân có thọt thì anh cũng chấp vài thằng như lão. Chỉ nghe thấy á, ứ , hự huỵch một lúc. Rồi mấy hôm sau thấy lão Thếp mở ngõ đi lối khác. Rồi trồng một dãy tre ngăn giữa hai nhà. Chả bao giờ còn thấy ho he gì nữa. Còn anh bộ đội thọt chân ngày càng năng qua lại. Năm sau thì thành chồng của cô Bé. Họ có thêm hai đứa con. Trong đó có đứa út xinh như một bông hồng.